Ethereum
New member
Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar
İklim değişikliğinin olumsuz tesirleri günümüzde iklim krizi olarak nitelenmesine sebep olacak düzeylere ulaşmış durumda. Bu durum iklim değişikliği konusunda acil önlemlerin ele alınmasını ve her alanda paradigma değişikliğine gidilmesini kaçınılmaz kılıyor.
Paris Anlaşması’nın maksatlarına ulaşılması doğrultusunda tüm ülkelerin mevcut üretim ve tüketim süreçlerini gözden geçirmeleri ve tüm dallarda yeşil dönüşümü gerçekleştirmeleri kaçınılmaz hale geldi. 2020 yılında hazırlanan ve Paris Anlaşması’nın global ekonomiyi nasıl yönlendirebileceğini pahalandıran bir çalışmaya göre önümüzdeki beş yıllık süreçte ekonomik, politik ve toplumsal dönüşümlerin kaçınılmaz bir halde gerçekleşeceği ve yeşil iktisadın 10 yıl içerisinde 35 milyon bireye istihdam sağlama potansiyelinin olduğu tespit edildi.
Bu kapsamda önümüzdeki süreçte yararlanılması gereken önemli fırsatlar da kelam konusu. bir hayli ülke tarafınca belirlenmiş olan net sıfır emisyon maksadına ulaşmak doğrultusunda değerli yatırımlar yapılıyor. Bu yatırımlar aracılığıyla sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ait gayelerin gerçekleştirilebilmesinin yanı sıra çevresel riskleri ve doğal kaynak krizlerini önlemek, istihdam artışı sağlamak ve yeni iş alanları oluşturmak da mümkün.
Artık memleketler arası dokümanlarda ve fazlaca taraflı etraf mutabakatlarında, etraf meselelerinin yanı sıra iktisat konusunun da yer almaya başladığını görmekteyiz. Bir aksiyon planı olan İş Teşebbüsleri İçin İklim Aksiyonu (The Climate Action for Jobs Initiative) 2019 yılında New York’ta düzenlenen BM İklim Tepesinde Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) tarafınca alınan karar doğrultusunda tıpkı yıl Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı (BMİDÇS) 25. Taraflar Konferansı’nda belirtildi. Kelam konusu aksiyon planı kapsamında düşük karbon iktisadına başarılı bir halde geçişin süreçleri, siyasi ve toplumsal araçları iklim değişikliğine karşı daha hassas ekonomik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi bağlamında ele alındı.
İklim değişikliğiyle alakalı çok hava olayları ve afetler sebebiyle global ölçekte değerli ekonomik kayıplar yaşandığı artık yadsınamaz bir gerçek. Yoksullukla çaba edilmesi, sürdürülebilir ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi doğrultusunda etraf ve iklim hassas yeşil yatırımlar ve yeşil dönüşüm her zamankinden kıymetli hale geldi.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri: Yeşil büyüme ve yeşil dönüşüm istihdamı artıracak
Yeşil büyüme kavramı 2005 yılında Seul’de düzenlenen Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Toplumsal Komitesi toplantısından daha sonra tanınan bir kavram haline geldi. Günümüzde etraf dostu yatırımların maliyet faal olmadığı görüşü süratle değişiyor ve ülkeler yeşil büyümenin sağladığı imkânlardan giderek daha fazla yararlanmak için düzenlemeler gerçekleştiriyor. Fakat bu süreç birlikteinde yeşil bir dönüşümü de gerekli kılıyor.
Ülkeler tarafınca yeşil büyüme kapsamında bilhassa bütünleşik kaynak idaresi, iklim dostu tarım uygulamaları, güç verimliliği ve yenilenebilir güç, düşük yahut sıfır karbonlu ulaşım, eko-binalar, akıllı altyapı teknolojileri ve akıllı şebekeler üzere mevzular ve dallar ele alınıyor.
Yeşil büyüme, BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin (SKA) gerçekleştirilmesi doğrultusunda da ehemmiyetle ele alınan bir mevzu haline geldi. Bilhassa SKA8: Beşere Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme ve SKA13: İklim Aksiyonu içindeki münasebetin ülkeler tarafınca hakikat bir biçimde kurulması günümüz kaidelerinde daha da değerli hale gelmiş durumda. SKA8 kapsamında yeniliklerin, yatırımcılığın, beşere yakışır işlerin desteklenmesi ve bunların kalkınma odaklı siyasetlere dahil edilmesine yönelik bir içerik kelam konusu. Öteki yandan bu SKA’nın iklim hareketi ile ilgisinde yeşil büyüme boyutunda adil bir geçişin ve yeşil dönüşümün sağlanmasının; SKA1: Yoksulluğa Son Verilmesi, SKA2: Açlığa Son, SKA3: Sağlıklı ve Kaliteli Ömür, SKA7: Erişilebilir ve Pak Güç ve SKA11: Sürdürülebilir Kentler ve Topluluklar başta olmak üzere öteki SKA’ların gerçekleşmesini de destekleme potansiyeli giderek artıyor. Zira yeşil iktisat ve yeşil büyüme yaklaşımı düşük karbonlu, kaynak faal ve toplumsal kapsayıcılığı olan ekonomik faaliyetleri odağına alan bir yaklaşım ve bu kapsamda etrafın korunmasını ve etraf kalitesinin sürdürülmesini, tüm faaliyetlerde mümkün olan en düşük karbon emisyonunu hedefliyor.
Bunun manası muhakkak bölümlerdeki faaliyetlerin yeşil büyüme faaliyetleri kapsamında sürdürülememesi olsa da burada çalışan iş gücünün “kimsenin geride bırakılmadığı” bir yaklaşım çerçevesinde yeni yeşil istihdam alanlarına yönelik olarak eğitilmeleri ve fosil yakıt bağlamındaki uygulamalardan ve faaliyetlerden daha fazla ekonomik çıkar ve istihdam fırsatı oluşturulması mümkün.
Etraf ve iklim hassas ekonomik faaliyetler kıymetli avantajlar sağlıyor
ILO tarafınca da söz edildiği üzere ekonomik faaliyetleri daha etraf ve iklim hassas hale getirmek yalnızca doğal kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamıyor, bunun yanı sıra güç aktifliğin artırılması, atığın, kirliliğin ve eşitsizliklerin azaltılması ve dirençliliğin artırılması bağlamlarında da değerli yararlar sağlıyor.
Bu doğrultuda gelişen yeşil işler ise daha rekabetçi, yenilikçi, düşük emisyonlu, etraf dostu ve sürdürülebilir ekonomilere ve iklim değişikliğinin olumsuz tesirleriyle çaba edilmesine öncülük ediyor.
BM tarafınca iklim değişikliğiyle gayrette sera gazı azaltma ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerinin ekonomik dallar ve istihdam üzerine tesirleri temelde dört başlık altında bedellendiriliyor: (1) Yeni iş alanları oluşturma potansiyeli, (2) iş ikameleri, (3) belirli ekonomik alanlarda faaliyetlere son verilmesi ve (4) mevcut iş ve faaliyetlerde dönüşümün ve ölçeğin bir daha tanımlanması.
ILO tarafınca yapılan bir çalışmada günümüzde 1,2 milyar ekonomik faaliyetin direkt sağlıklı bir etrafın sağlanması ve sürdürülmesi ile alakalı olduğu belirlenmiş. Bu tespit bile tek başına iklim aksiyonu altındaki aktivitelerin ve yeşil büyüme faaliyetlerinin bağlantısını ve değerini ortaya koyar nitelikte. ILO tarafınca yeşil büyüme ve iklim hareketi kapsamında ele alınan esas bölümler bu doğrultuda su toprak ve hava idaresi, tarım, orman ve hayvancılık, sanayi, ulaşım, binalar, yenilenebilir güç ve güç verimliliği olarak bedellendiriliyor.
Bilhassa günümüzdeki çevresel ve ekonomik koşullar gelişmekte olan ülkelerde de iş alanlarının yeni ve etraf dostu iş alanlarına zarurî yahut istekli dönüşümünü gerekli kılıyor ki bunların bir yandan da beşere yakışır işler olması pek değerli. örneğin Asya ve Latin Amerika ülkelerinde elektronik geri dönüşüm faaliyetleri yahut biyoyakıt hammadde alanlarındaki çalışanların durumları gerek ILO gerek BM tarafınca olumsuz örnekler olarak ele alınıyor.
Çevresel olarak sürdürülebilir bir yatırımı tanımlamak
Günümüzde finans piyasalarında etraf ve iklim mevzularına verilen değerin gitgide arttığını ve yatırımcılar tarafınca fosil yakıt temelli yatırımlardan uzaklaşıldığını görüyoruz. Döngüsel bir iktisada geçiş ve yeşil sanayi faaliyetleri giderek daha fazla ön plana çıkıyor. Elbet kelam konusu süreçleri hızlandıran en değerli ögelerden biri de Avrupa Birliği’nin (AB) Yeşil Mutabakatı oldu. Bu kapsamda sürdürülebilir ve yeşil bir yatırımın taşıması gereken niteliklerin belirlenmesi doğrultusunda AB tarafınca 2020 yılında AB Taksonomisi ortaya konuldu. AB Taksonomisi, AB’nin iklim ve etrafa ait maksatlarını yatırım emelli belli ekonomik faaliyetlere dönüştürme kriterlerini belirleyen bir yeşil sınıflandırma sistemi olarak tabir edilebilir. Taksonomide yer alan AB’nin 6 iklim ve etraf maksadı;
1. İklim değişikliğini azaltma,
2. İklim değişikliğine ahenk,
3. Su ve deniz kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanması,
4. Döngüsel bir iktisada geçiş,
5. Kirliliğin önlenmesi ve denetimi,
6. Biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve onarımı
olarak belirlenmiştir.
Taksonomide bir faaliyetin çevresel açıdan sürdürülebilir olması bağlamında 4 koşul ortaya konulmuştur;
1. En az bir AB iklim ve etraf maksadına katkı sağlaması,
2. AB’nin hiç bir çevresel amacına değerli ölçüde ziyan vermemesi,
3. Minimum toplumsal garantileri sağlaması,
4. Teknik izleme kriterlerine uygun olması.
Fakat kelam konusu taksonomi yatırımcılar için zarurî ekonomik faaliyetler listesi değil. Bunun yerine sürdürülebilir bir geçişi cesaretlendirmeye ve yatırımcıları dönüşüme teşvik etmeye ait olarak ortaya konulmuştur.
Güç kesimi yeşil büyüme ve yeşil dönüşüm için değerli fırsatlar sunuyor
BM sayılarına bakılırsa elektrik üretimi, yakıt temini ve ulaştırma kesimleri global sera gazı emisyonlarının yaklaşık %40’ından sorumlu bölümler. halbuki bu karbon ağır bölümlerde işgücü oranı nispeten düşük. Memleketler arası Yenilenebilir Güç Ajansı IRENA’nın 2019 yılında yapmış olduğu çalışmaya bakılırsa düşük karbonlu ve yenilenebilir güç bölümleri 2018 yılında global çapta 11 milyon yeni istihdam imkanı sağlamış durumda.
ILO tarafınca 2018 yılında yayımlanan Dünyada İş Gücünün Toplumsal Görünümü Raporu’nda güç üretimi alanında iklim değişikliğiyle çaba aksiyonları kararında son verilecek 6 milyon faaliyetin yerine yeşil büyüme ve yeşil dönüşüm kapsamında 24 milyon yeni iş alanının üretilebileceği tabir ediliyor.
AB’de yeşil işlerin sağladığı katma bedel çok yüksek
Klasik üretim biçimlerinden yeşil işlere ve istihdama yanlışsız geçiş AB’de de kelam konusu. Eurostat’ın sayılarına bakılırsa AB’de yeşil işler kapsamında 2000 yılında istihdam 2,8 milyon tam vakitli eşdeğerden (FTE) 2016 yılında 4,5 milyon FTE’ye yükseldi. bir daha AB’deki etraf iktisadı 2016 yılında 746 milyar avroya çıktı ve 303 milyar avro katma bedel sağladı. Bu katma paha ölçüsü genel iktisattan ve GSYİH’den çok daha süratli bir büyümeye işaret ediyor. Bu da yeşil kesimlerin istihdam oluşturma ve büyüme için değerli fırsatlar ortaya koyduğunu gösteriyor.
ABD’de yenilenebilir güçte istihdam oranı artıyor
Misal bir eğilim Amerika Birleşik Devletleri için de geçerli. ABD Güç Bakanlığı tarafınca yapılan değerlendirmeler Amerika’daki güç kesimindeki iş gücünün giderek arttığını ve 2016 yılında güneş gücü bölümünün tüm elektrik gücü üretimi dalında iş gücünün %43’ünü temsil ettiğini ve klasik fosil yakıtlardaki istihdam oranının ise %22’de kaldığını işaret ediyor. ABD’de yapılan aktüel çalışmalar da yeşil işlerin Amerika’da 9,5 milyondan fazla bireye istihdam sağladığını ve 1,3 trilyon dolar gelir sağladığını ortaya koyuyor.
İngiltere 2020 yılında 10 unsurluk Yeşil Endüstriyel İhtilal Planını deklare etti
2020 yılında İngiltere hükümeti tarafınca 10 unsurluk Yeşil Sanayi İhtilali Planı belirtildi. Kapsamında pak güç, ulaşım, tabiat ve yenilikçi teknolojiler olan plan doğrultusunda 2030 yılına kadar 250 bin yeni istihdam imkanının oluşturulması hedeflendi. Bu planın gerçekleştirilmesi doğrultusunda 12 milyar sterlin fiyatındaki devlet yatırımının harekete geçirilmesi hedefleniyor. Plan kapsamında 2030 yılına kadar;
1. Açık deniz rüzgâr gücünden elde edilen enerjiyi 4 katına çıkarmak ve 60 bin yeni istihdam imkânı oluşturmak,
2. Hidrojenden elde edilen güç ölçüsünü 5 GW’a yükseltmek ve büsbütün hidrojenle ısıtılan pilot bir yerleşmenin geliştirilmesi,
3. Yeni kuşak reaktörler ve büyük bir nükleer güç santrali geliştirilmesiyle 10 bin kişilik yeni istihdam sağlanması,
4. Elektrikli araçlara dönük teşvikler sağlanması ve akaryakıt ve dizelle çalışan araç satışlarının yasaklanması,
5. Ulaşımda toplu taşıma, bisiklet kullanmasının ve yürümenin teşvik edilmesi,
6. Ar-ge çalışmaları yapılarak uçak ve gemi üretiminde sıfır karbon gayesini destekleyecek yeni teknolojilerin desteklenmesi,
7. Konutlar ve kamu binalarında yeşil güç dönüşümü sağlanarak güç verimli hale getirilmesi ve bu kapsamda 50 bin yeni iş imkanının sağlanması,
8. Emisyon depolama teknikleri aracılığıyla 10 MT karbondioksitin azaltılması,
9. Her yıl 30 bin hektar ağaç dikmek suretiyle farklı istihdam imkanları oluşturulması,
10. Londra’nın finans merkezi olan City of London’un yeşil finans merkezi haline getirilmesi üzere maksatlar yer almaktadır.
AB: Yeşil Mutabakat ve 55’e Uygunluk Paketi
AB de 11 Aralık 2019’da deklare ettiğı Yeşil Mutabakat kapsamında sanayi siyasetinde dönüşüme gitme sonucu aldı. AB, Yeşil Mutabakat aracılığıyla 2050 yılında birinci iklim nötr kıta olmak, biyolojik çeşitliliği korumak, döngüsel bir iktisat oluşturmak ve kirliliği ortadan kaldırmak için ayrıntılı bir vizyon ortaya koyuyor. Bu sayede iklime ziyan vermeyen bir ekonomik yapı kurgulamayı, Avrupa sanayisinin rekabet gücünü artırmayı ve etkilenen bölgeler ve çalışanlar için adil bir dönüşüm sağlamayı hedefliyor.
Bu kapsamda bilhassa yeni yatırımları, teşvikleri ve inovasyonu odağına aldığı görülmekte. Yeşil Mutabakat’ın açıklanmasıyla bir arada Kurul Lideri Ursula von der Leyen, Avrupa Birliği’nin 2030 için emisyon azaltma maksadını artırmak hedefiyle kapsamlı ve sorumlu bir plan ortaya koyma kelamı verdi. AB, Paris Muahedesi kapsamındaki halihazırda %40 emisyon azaltma olarak belirlediği Ulusal Katkısı’nı 2020 yılında güncelleyerek 2030’a kadar 1990 yılına bakılırsa %55 oranında azaltma olarak güncellemişti. Bu doğrultuda 14 Temmuz 2021 tarihinde AB tarafınca açıklanan ve artan maksadı uygulamak için bir yol haritası olan Fit for 55 Package (55’e Uygunluk Paketi) kapsamında esaslı değişiklikler içeriyor.
· AB Emisyon Ticaret Sisteminin güçlendirilmesi ve denizcilik dalına genişletilmesi ve kademeli olarak havayollarına yapılan fiyatsız tahsislerin azaltılması,
· Güç Vergilendirme Direktifi başta olmak üzere tüm AB 2030 iklim ve güç çerçevesinin güncellenmesi
· Araçlar için yeni karbon emisyonu standartlarının,
· Binalar için yeni güç verimliliği standartlarının belirlenmesi,
· Ormancılığın geliştirilmesi
· Yenilenebilir güç, güç verimliliği, pak yakıtlar ve pak ulaşım için altyapıların desteklenmesi üzere konular kelam konusu paketin odağında yer alıyor.
Ulaştırmada ve binalarda önerilen yeni emisyon ticaret sisteminin 2025’te başlaması ve toplumsal tesirlere dönük 72,2 milyar avroluk bir finansal paketle desteklenen bir toplumsal iklim fonu geliştirilmesi hedefleniyor. Avrupa Kurulu pak denizcilik ve havacılık yakıtlarına ait yeni mevzuat teklifleri getirmesinin yanı sıra ithal mallarla alakalı sera gazı emisyonlarının adil fiyatlandırılmasını sağlamak için sonda karbon düzenlemesine ait yeni bir sistem da öneriyor. Paket kapsamında 2021 yılının 4. çeyreğinde;
· Güç bölümünde metan emisyonlarının azaltılması,
· Binalar Direktifi’nin güç performansının gözden geçirilmesi,
· 2009/73/EU sayılı Direktif ve 715/2009/EU sayılı yönetmelikten oluşan Üçüncü Güç Paketi’nin rekabetçi karbondan arındırılmış gaz piyasalarını düzenlemek doğrultusunda revize edilmesi hedeflenmiş durumda.
BMİDÇS ve Paris Mutabakatı kapsamında yeşil finansman, ticaret ve yeşil büyüme
Gerek BMİDÇS’de gerekse Paris Anlaşması’nda tüm taraflar için ortak lakin farklılaştırılmış sorumluluklar ve nazaranceli kapasiteler prensibi kelam konusu. Bu bakımdan kelam konusu BM dokümanları kapsamında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin sorumluluk ve rolleri farklı olarak tanımlanmış durumda. Lakin kontrat unsurlarına nazaran iklim değişikliğiyle bağlı önlemler memleketler arası ticareti sınırlandırmayacak ve keyfi ve haksız ayırımcılık için kullanılamayacaktır. Ayrıyeten iklim değişikliğine ait önlemler ekonomik ve toplumsal kalkınma ile bütünleştirilecek ve iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerine karşı kırılgan olan gelişmekte olan ülkelerin özel gereksinimleri göz önünde bulundurulacaktır. Bu bağlamda tarihî sorumluluğa sahip gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülke taraflarına finansman takviyesi sağlamakla yükümlü tutulmuştur.
OECD tarafınca yapılan çalışmalar yeşil finansman dayanaklarının kıymetini ortaya koymaktadır. Bilhassa fazlaca taraflı yatırım bankaları ve finans kurumlarının vereceği bu tip takviyelerin düşük karbonlu ve iklim değişikliğine dirençli bir geleceğin inşasına ve Paris Anlaşması’nın amaçlarının gerçekleştirilmesine katkısı büyük.
Bu kapsamda yeşil buluş ve yeniliklerin yeşil büyümeye katkısı yadsınamaz. Bu sayede yeni istihdam alanları da oluşmaya devam edecektir. Bu yenilikler beraberinde iklim dirençliliğinin sağlanması bağlamında da büyük kıymet taşıyor. Bu sayede karbon ayak izini azaltmak, yeni ticari faaliyetler geliştirmek ve uzun vadede karbon nötr bir geleceğe ulaşmak mümkün olabilecektir.
Önümüzdeki süreçte özel kesim ve kamu bölümü tarafınca yeşil eserlere ve servislere yapılacak yatırımlar, bu kapsamda sağlanacak teşvikler, karbon piyasalarının etkin biçimde kullanılması, vergi ıslahatları ve eko-etiket düzenlemeleri, ar-ge faaliyetleri ve memleketler arası danışmanlık hizmetleri temel siyaset araçları olacaktır. Lakin kuvvetli finansal ve yapısal ıslahatlar ile yeşil büyüme garanti altına alınabilir ve lakin bu sayede iklim değişikliğinin olumsuz tesirleri kıymetli ölçüde azaltılabilir.
UNEP ve ILO tarafınca yapılan çalışmalarda sürecin yeşil ütopya denilen bir kademeye evrilebileceğine işaret edilmektedir. Bu uzun vadeli bir maksat olsa da teknolojik gelişmeler ve iklim değişikliğiyle uğraş kapsamında tanımlanacak yeni azaltma ve ahenk ölçütleri yardımıyla “saf-yeşil” bir müddetcin geliştirilmesi mümkün olabilir.
Türkiye’de yeşil işler ve yeşil istihdam
Yeşil iş kavramı ülkemizin gündemine 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile girdi ve etrafa hassas faaliyetlerin istihdam ve üretim üzerine olumlu tesirleri olduğu vurgulandı. Takip eden senelerda da kalkınma planlarında yer bulan bu kavram kapsamında iş gücünün ve kesimlerin kapasitelerinin geliştirilmesi konusunun altı daima çizildi.
Gelinen noktada 11. Kalkınma Planı’nda (2019-2023) da işgücü piyasalarında ekonomik ve toplumsal yapılarda dönüşümün vurgulandığını görüyoruz. Bunun temel sebeplerinden biri planda da tabir edildiği üzere teknolojik gelişmelerin sunduğu fırsatlar. Planda üretim teknolojilerindeki değişimin nitelikli iş gücü muhtaçlığını da birlikteinde getirdiği ve yeni istihdam imkanları oluşturduğu söz ediliyor.
“İstikrarlı ve kuvvetli ekonomi” ekseninde gelirlerin, piyasaların ve dış ticaret siyasetlerinin güçlendirilmesinin; “rekabetçilik, üretim ve verimlilik” ekseninde ise üretimde yapısal dönüşümlerin ve refah artışı siyasetlerinin altının çizildiğini görüyoruz.
Ülkemizdeki kalkınma planlarında geçmişten bugüne yeşil işler bağlamında bilhassa yenilenebilir güç dalının değerli bir potansiyel barındırdığı vurgulanmış. Ülkemizde bu alanda yeşil iş çalışanlarının istihdamında bir artış olduğu yadsınamaz bir gerçek. 2014 yılında yapılan bir araştırmada bugünün işgücü istatistiklerinden hareketle 2023-2030 yılları için beşere yakışır iş standartlarında sunulabilecek işlere ait yapılan değerlendirmede bilhassa yenilenebilir güç bölümü bağlamında 2030 yılında yaklaşık 134 bin ek yeşil iş imkanının oluşacağı ve yenilenebilir güç kesiminde direkt ve dolaylı olarak 2,4 milyon kişinin istihdam edilebileceği ön görülmüş. Yeşil işlerin kapsamının yalnızca güç bölümüyle kısıtlı kalmayacağı ve öteki kesimlere de yayıldığında bu sayının kıymetli derecede artacağı kesinlikle.
Bugün yeşil dönüşüme ve yeşil teknolojiye yatırım yapmazsak yarın bir fazlaca piyasaya erişimi kaybetme riskiyle karşı karşıya olacağız. Bu kapsamda yenilikçi yatırımları hızlandırmak, yatırımlara dönük teşvikler, sübvansiyonlar sağlamak ve bu dinamikleri harekete geçirmek doğrultusunda düzenlemelere gitmek ve global rekabette yer alabilmek ülkemiz için elzem hale gelmiş konulardır. Lakin yeşil yatırımlar hem de yeşil sanayi siyasetleri ile örtüşmeli, yeşil teknoloji ve inovasyonları teşvik edici mahiyette olmalıdır.
Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın 21 Eylül 2021 tarihinde Birleşmiş Milletler 76. Genel Kurulu’nda ülkemizin Paris Anlaşması’nı onaylayacağını açıklamış olmasını müteakiben, 27 Eylül 2021 tarihinde 2053 net sıfır emisyon amacımızı açıklamış olmaları; yeşil kalkınma ve yeşil iş ve istihdam bağlamlarında ülkemiz açısından çevresel, ekonomik ve toplumsal tüm alanlarda ihtilal niteliğindedir ve yeni bir devrin kapılarının açılması manasına gelmektedir.
Bu karar ve 2053 maksadı kademeli olarak yatırımdan üretime, ihracattan istihdama kadar geniş bir alanda kapsamlı değişikliklere ve yapısal dönüşümlere gideceğimiz manasına geliyor.
Yeşil kalkınma doğrultusunda İklim Kanunu, Yeşil Mutabakat Aksiyon Planı, 2053 vizyonu üzere çerçeve planlar aracılığıyla çizilen yol haritası, özel kesim için de yatırımlarına sürat vermeleri bağlamında pek kıymetli.
Elbet yeşil kalkınmayı sağlamak, düşük ve/veya sıfır karbonlu kalkınma maksadına ulaşmak bir fazlaca farklı faktörü bir ortada değerlendirmeyi gerektiriyor. Paris Anlaşması’na taraf olan ülkemiz bölümlerde ilgili düzenlemeleri oluşturup uygulamaya geçirerek karbon ağır eserlere yönelik getirilecek hudut vergileri üzere çeşitli düzenlemeler karşısında karşı karşıya kalınabilecek riskleri bertaraf etmiş olacak.
Ülkemiz değerli finansman takviyeleri almayı sürdürecek ve iklim değişikliği ile gayrette bilhassa güç, ulaştırma, inşaat ve üretim kesimlerinde düşük karbon teknolojilerine ve iş modellerine yatırım ve finansman imkânları güçlenecektir.
Türkiye, yeşil kalkınma atağı ve 2053 maksadı doğrultusunda tüm imkanlarıyla çalışmalarını bir üst basamağa taşımaya gönüllüdür ve bu kapsamda değerli bir kapasiteyi haizdir. Geleceği bugünden tasarlamaya başlamamız pek değerli. Bu konular hem şimdiki birebir vakitte gelecek nesillere daha müreffeh kurallar sunmak doğrultusunda hepimizin ortak sorumluluğudur.
İklim değişikliğinin olumsuz tesirleri günümüzde iklim krizi olarak nitelenmesine sebep olacak düzeylere ulaşmış durumda. Bu durum iklim değişikliği konusunda acil önlemlerin ele alınmasını ve her alanda paradigma değişikliğine gidilmesini kaçınılmaz kılıyor.
Paris Anlaşması’nın maksatlarına ulaşılması doğrultusunda tüm ülkelerin mevcut üretim ve tüketim süreçlerini gözden geçirmeleri ve tüm dallarda yeşil dönüşümü gerçekleştirmeleri kaçınılmaz hale geldi. 2020 yılında hazırlanan ve Paris Anlaşması’nın global ekonomiyi nasıl yönlendirebileceğini pahalandıran bir çalışmaya göre önümüzdeki beş yıllık süreçte ekonomik, politik ve toplumsal dönüşümlerin kaçınılmaz bir halde gerçekleşeceği ve yeşil iktisadın 10 yıl içerisinde 35 milyon bireye istihdam sağlama potansiyelinin olduğu tespit edildi.
Bu kapsamda önümüzdeki süreçte yararlanılması gereken önemli fırsatlar da kelam konusu. bir hayli ülke tarafınca belirlenmiş olan net sıfır emisyon maksadına ulaşmak doğrultusunda değerli yatırımlar yapılıyor. Bu yatırımlar aracılığıyla sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ait gayelerin gerçekleştirilebilmesinin yanı sıra çevresel riskleri ve doğal kaynak krizlerini önlemek, istihdam artışı sağlamak ve yeni iş alanları oluşturmak da mümkün.
Artık memleketler arası dokümanlarda ve fazlaca taraflı etraf mutabakatlarında, etraf meselelerinin yanı sıra iktisat konusunun da yer almaya başladığını görmekteyiz. Bir aksiyon planı olan İş Teşebbüsleri İçin İklim Aksiyonu (The Climate Action for Jobs Initiative) 2019 yılında New York’ta düzenlenen BM İklim Tepesinde Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) tarafınca alınan karar doğrultusunda tıpkı yıl Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı (BMİDÇS) 25. Taraflar Konferansı’nda belirtildi. Kelam konusu aksiyon planı kapsamında düşük karbon iktisadına başarılı bir halde geçişin süreçleri, siyasi ve toplumsal araçları iklim değişikliğine karşı daha hassas ekonomik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi bağlamında ele alındı.
İklim değişikliğiyle alakalı çok hava olayları ve afetler sebebiyle global ölçekte değerli ekonomik kayıplar yaşandığı artık yadsınamaz bir gerçek. Yoksullukla çaba edilmesi, sürdürülebilir ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi doğrultusunda etraf ve iklim hassas yeşil yatırımlar ve yeşil dönüşüm her zamankinden kıymetli hale geldi.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri: Yeşil büyüme ve yeşil dönüşüm istihdamı artıracak
Yeşil büyüme kavramı 2005 yılında Seul’de düzenlenen Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Toplumsal Komitesi toplantısından daha sonra tanınan bir kavram haline geldi. Günümüzde etraf dostu yatırımların maliyet faal olmadığı görüşü süratle değişiyor ve ülkeler yeşil büyümenin sağladığı imkânlardan giderek daha fazla yararlanmak için düzenlemeler gerçekleştiriyor. Fakat bu süreç birlikteinde yeşil bir dönüşümü de gerekli kılıyor.
Ülkeler tarafınca yeşil büyüme kapsamında bilhassa bütünleşik kaynak idaresi, iklim dostu tarım uygulamaları, güç verimliliği ve yenilenebilir güç, düşük yahut sıfır karbonlu ulaşım, eko-binalar, akıllı altyapı teknolojileri ve akıllı şebekeler üzere mevzular ve dallar ele alınıyor.
Yeşil büyüme, BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin (SKA) gerçekleştirilmesi doğrultusunda da ehemmiyetle ele alınan bir mevzu haline geldi. Bilhassa SKA8: Beşere Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme ve SKA13: İklim Aksiyonu içindeki münasebetin ülkeler tarafınca hakikat bir biçimde kurulması günümüz kaidelerinde daha da değerli hale gelmiş durumda. SKA8 kapsamında yeniliklerin, yatırımcılığın, beşere yakışır işlerin desteklenmesi ve bunların kalkınma odaklı siyasetlere dahil edilmesine yönelik bir içerik kelam konusu. Öteki yandan bu SKA’nın iklim hareketi ile ilgisinde yeşil büyüme boyutunda adil bir geçişin ve yeşil dönüşümün sağlanmasının; SKA1: Yoksulluğa Son Verilmesi, SKA2: Açlığa Son, SKA3: Sağlıklı ve Kaliteli Ömür, SKA7: Erişilebilir ve Pak Güç ve SKA11: Sürdürülebilir Kentler ve Topluluklar başta olmak üzere öteki SKA’ların gerçekleşmesini de destekleme potansiyeli giderek artıyor. Zira yeşil iktisat ve yeşil büyüme yaklaşımı düşük karbonlu, kaynak faal ve toplumsal kapsayıcılığı olan ekonomik faaliyetleri odağına alan bir yaklaşım ve bu kapsamda etrafın korunmasını ve etraf kalitesinin sürdürülmesini, tüm faaliyetlerde mümkün olan en düşük karbon emisyonunu hedefliyor.
Bunun manası muhakkak bölümlerdeki faaliyetlerin yeşil büyüme faaliyetleri kapsamında sürdürülememesi olsa da burada çalışan iş gücünün “kimsenin geride bırakılmadığı” bir yaklaşım çerçevesinde yeni yeşil istihdam alanlarına yönelik olarak eğitilmeleri ve fosil yakıt bağlamındaki uygulamalardan ve faaliyetlerden daha fazla ekonomik çıkar ve istihdam fırsatı oluşturulması mümkün.
Etraf ve iklim hassas ekonomik faaliyetler kıymetli avantajlar sağlıyor
ILO tarafınca da söz edildiği üzere ekonomik faaliyetleri daha etraf ve iklim hassas hale getirmek yalnızca doğal kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamıyor, bunun yanı sıra güç aktifliğin artırılması, atığın, kirliliğin ve eşitsizliklerin azaltılması ve dirençliliğin artırılması bağlamlarında da değerli yararlar sağlıyor.
Bu doğrultuda gelişen yeşil işler ise daha rekabetçi, yenilikçi, düşük emisyonlu, etraf dostu ve sürdürülebilir ekonomilere ve iklim değişikliğinin olumsuz tesirleriyle çaba edilmesine öncülük ediyor.
BM tarafınca iklim değişikliğiyle gayrette sera gazı azaltma ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerinin ekonomik dallar ve istihdam üzerine tesirleri temelde dört başlık altında bedellendiriliyor: (1) Yeni iş alanları oluşturma potansiyeli, (2) iş ikameleri, (3) belirli ekonomik alanlarda faaliyetlere son verilmesi ve (4) mevcut iş ve faaliyetlerde dönüşümün ve ölçeğin bir daha tanımlanması.
ILO tarafınca yapılan bir çalışmada günümüzde 1,2 milyar ekonomik faaliyetin direkt sağlıklı bir etrafın sağlanması ve sürdürülmesi ile alakalı olduğu belirlenmiş. Bu tespit bile tek başına iklim aksiyonu altındaki aktivitelerin ve yeşil büyüme faaliyetlerinin bağlantısını ve değerini ortaya koyar nitelikte. ILO tarafınca yeşil büyüme ve iklim hareketi kapsamında ele alınan esas bölümler bu doğrultuda su toprak ve hava idaresi, tarım, orman ve hayvancılık, sanayi, ulaşım, binalar, yenilenebilir güç ve güç verimliliği olarak bedellendiriliyor.
Bilhassa günümüzdeki çevresel ve ekonomik koşullar gelişmekte olan ülkelerde de iş alanlarının yeni ve etraf dostu iş alanlarına zarurî yahut istekli dönüşümünü gerekli kılıyor ki bunların bir yandan da beşere yakışır işler olması pek değerli. örneğin Asya ve Latin Amerika ülkelerinde elektronik geri dönüşüm faaliyetleri yahut biyoyakıt hammadde alanlarındaki çalışanların durumları gerek ILO gerek BM tarafınca olumsuz örnekler olarak ele alınıyor.
Çevresel olarak sürdürülebilir bir yatırımı tanımlamak
Günümüzde finans piyasalarında etraf ve iklim mevzularına verilen değerin gitgide arttığını ve yatırımcılar tarafınca fosil yakıt temelli yatırımlardan uzaklaşıldığını görüyoruz. Döngüsel bir iktisada geçiş ve yeşil sanayi faaliyetleri giderek daha fazla ön plana çıkıyor. Elbet kelam konusu süreçleri hızlandıran en değerli ögelerden biri de Avrupa Birliği’nin (AB) Yeşil Mutabakatı oldu. Bu kapsamda sürdürülebilir ve yeşil bir yatırımın taşıması gereken niteliklerin belirlenmesi doğrultusunda AB tarafınca 2020 yılında AB Taksonomisi ortaya konuldu. AB Taksonomisi, AB’nin iklim ve etrafa ait maksatlarını yatırım emelli belli ekonomik faaliyetlere dönüştürme kriterlerini belirleyen bir yeşil sınıflandırma sistemi olarak tabir edilebilir. Taksonomide yer alan AB’nin 6 iklim ve etraf maksadı;
1. İklim değişikliğini azaltma,
2. İklim değişikliğine ahenk,
3. Su ve deniz kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanması,
4. Döngüsel bir iktisada geçiş,
5. Kirliliğin önlenmesi ve denetimi,
6. Biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve onarımı
olarak belirlenmiştir.
Taksonomide bir faaliyetin çevresel açıdan sürdürülebilir olması bağlamında 4 koşul ortaya konulmuştur;
1. En az bir AB iklim ve etraf maksadına katkı sağlaması,
2. AB’nin hiç bir çevresel amacına değerli ölçüde ziyan vermemesi,
3. Minimum toplumsal garantileri sağlaması,
4. Teknik izleme kriterlerine uygun olması.
Fakat kelam konusu taksonomi yatırımcılar için zarurî ekonomik faaliyetler listesi değil. Bunun yerine sürdürülebilir bir geçişi cesaretlendirmeye ve yatırımcıları dönüşüme teşvik etmeye ait olarak ortaya konulmuştur.
Güç kesimi yeşil büyüme ve yeşil dönüşüm için değerli fırsatlar sunuyor
BM sayılarına bakılırsa elektrik üretimi, yakıt temini ve ulaştırma kesimleri global sera gazı emisyonlarının yaklaşık %40’ından sorumlu bölümler. halbuki bu karbon ağır bölümlerde işgücü oranı nispeten düşük. Memleketler arası Yenilenebilir Güç Ajansı IRENA’nın 2019 yılında yapmış olduğu çalışmaya bakılırsa düşük karbonlu ve yenilenebilir güç bölümleri 2018 yılında global çapta 11 milyon yeni istihdam imkanı sağlamış durumda.
ILO tarafınca 2018 yılında yayımlanan Dünyada İş Gücünün Toplumsal Görünümü Raporu’nda güç üretimi alanında iklim değişikliğiyle çaba aksiyonları kararında son verilecek 6 milyon faaliyetin yerine yeşil büyüme ve yeşil dönüşüm kapsamında 24 milyon yeni iş alanının üretilebileceği tabir ediliyor.
AB’de yeşil işlerin sağladığı katma bedel çok yüksek
Klasik üretim biçimlerinden yeşil işlere ve istihdama yanlışsız geçiş AB’de de kelam konusu. Eurostat’ın sayılarına bakılırsa AB’de yeşil işler kapsamında 2000 yılında istihdam 2,8 milyon tam vakitli eşdeğerden (FTE) 2016 yılında 4,5 milyon FTE’ye yükseldi. bir daha AB’deki etraf iktisadı 2016 yılında 746 milyar avroya çıktı ve 303 milyar avro katma bedel sağladı. Bu katma paha ölçüsü genel iktisattan ve GSYİH’den çok daha süratli bir büyümeye işaret ediyor. Bu da yeşil kesimlerin istihdam oluşturma ve büyüme için değerli fırsatlar ortaya koyduğunu gösteriyor.
ABD’de yenilenebilir güçte istihdam oranı artıyor
Misal bir eğilim Amerika Birleşik Devletleri için de geçerli. ABD Güç Bakanlığı tarafınca yapılan değerlendirmeler Amerika’daki güç kesimindeki iş gücünün giderek arttığını ve 2016 yılında güneş gücü bölümünün tüm elektrik gücü üretimi dalında iş gücünün %43’ünü temsil ettiğini ve klasik fosil yakıtlardaki istihdam oranının ise %22’de kaldığını işaret ediyor. ABD’de yapılan aktüel çalışmalar da yeşil işlerin Amerika’da 9,5 milyondan fazla bireye istihdam sağladığını ve 1,3 trilyon dolar gelir sağladığını ortaya koyuyor.
İngiltere 2020 yılında 10 unsurluk Yeşil Endüstriyel İhtilal Planını deklare etti
2020 yılında İngiltere hükümeti tarafınca 10 unsurluk Yeşil Sanayi İhtilali Planı belirtildi. Kapsamında pak güç, ulaşım, tabiat ve yenilikçi teknolojiler olan plan doğrultusunda 2030 yılına kadar 250 bin yeni istihdam imkanının oluşturulması hedeflendi. Bu planın gerçekleştirilmesi doğrultusunda 12 milyar sterlin fiyatındaki devlet yatırımının harekete geçirilmesi hedefleniyor. Plan kapsamında 2030 yılına kadar;
1. Açık deniz rüzgâr gücünden elde edilen enerjiyi 4 katına çıkarmak ve 60 bin yeni istihdam imkânı oluşturmak,
2. Hidrojenden elde edilen güç ölçüsünü 5 GW’a yükseltmek ve büsbütün hidrojenle ısıtılan pilot bir yerleşmenin geliştirilmesi,
3. Yeni kuşak reaktörler ve büyük bir nükleer güç santrali geliştirilmesiyle 10 bin kişilik yeni istihdam sağlanması,
4. Elektrikli araçlara dönük teşvikler sağlanması ve akaryakıt ve dizelle çalışan araç satışlarının yasaklanması,
5. Ulaşımda toplu taşıma, bisiklet kullanmasının ve yürümenin teşvik edilmesi,
6. Ar-ge çalışmaları yapılarak uçak ve gemi üretiminde sıfır karbon gayesini destekleyecek yeni teknolojilerin desteklenmesi,
7. Konutlar ve kamu binalarında yeşil güç dönüşümü sağlanarak güç verimli hale getirilmesi ve bu kapsamda 50 bin yeni iş imkanının sağlanması,
8. Emisyon depolama teknikleri aracılığıyla 10 MT karbondioksitin azaltılması,
9. Her yıl 30 bin hektar ağaç dikmek suretiyle farklı istihdam imkanları oluşturulması,
10. Londra’nın finans merkezi olan City of London’un yeşil finans merkezi haline getirilmesi üzere maksatlar yer almaktadır.
AB: Yeşil Mutabakat ve 55’e Uygunluk Paketi
AB de 11 Aralık 2019’da deklare ettiğı Yeşil Mutabakat kapsamında sanayi siyasetinde dönüşüme gitme sonucu aldı. AB, Yeşil Mutabakat aracılığıyla 2050 yılında birinci iklim nötr kıta olmak, biyolojik çeşitliliği korumak, döngüsel bir iktisat oluşturmak ve kirliliği ortadan kaldırmak için ayrıntılı bir vizyon ortaya koyuyor. Bu sayede iklime ziyan vermeyen bir ekonomik yapı kurgulamayı, Avrupa sanayisinin rekabet gücünü artırmayı ve etkilenen bölgeler ve çalışanlar için adil bir dönüşüm sağlamayı hedefliyor.
Bu kapsamda bilhassa yeni yatırımları, teşvikleri ve inovasyonu odağına aldığı görülmekte. Yeşil Mutabakat’ın açıklanmasıyla bir arada Kurul Lideri Ursula von der Leyen, Avrupa Birliği’nin 2030 için emisyon azaltma maksadını artırmak hedefiyle kapsamlı ve sorumlu bir plan ortaya koyma kelamı verdi. AB, Paris Muahedesi kapsamındaki halihazırda %40 emisyon azaltma olarak belirlediği Ulusal Katkısı’nı 2020 yılında güncelleyerek 2030’a kadar 1990 yılına bakılırsa %55 oranında azaltma olarak güncellemişti. Bu doğrultuda 14 Temmuz 2021 tarihinde AB tarafınca açıklanan ve artan maksadı uygulamak için bir yol haritası olan Fit for 55 Package (55’e Uygunluk Paketi) kapsamında esaslı değişiklikler içeriyor.
· AB Emisyon Ticaret Sisteminin güçlendirilmesi ve denizcilik dalına genişletilmesi ve kademeli olarak havayollarına yapılan fiyatsız tahsislerin azaltılması,
· Güç Vergilendirme Direktifi başta olmak üzere tüm AB 2030 iklim ve güç çerçevesinin güncellenmesi
· Araçlar için yeni karbon emisyonu standartlarının,
· Binalar için yeni güç verimliliği standartlarının belirlenmesi,
· Ormancılığın geliştirilmesi
· Yenilenebilir güç, güç verimliliği, pak yakıtlar ve pak ulaşım için altyapıların desteklenmesi üzere konular kelam konusu paketin odağında yer alıyor.
Ulaştırmada ve binalarda önerilen yeni emisyon ticaret sisteminin 2025’te başlaması ve toplumsal tesirlere dönük 72,2 milyar avroluk bir finansal paketle desteklenen bir toplumsal iklim fonu geliştirilmesi hedefleniyor. Avrupa Kurulu pak denizcilik ve havacılık yakıtlarına ait yeni mevzuat teklifleri getirmesinin yanı sıra ithal mallarla alakalı sera gazı emisyonlarının adil fiyatlandırılmasını sağlamak için sonda karbon düzenlemesine ait yeni bir sistem da öneriyor. Paket kapsamında 2021 yılının 4. çeyreğinde;
· Güç bölümünde metan emisyonlarının azaltılması,
· Binalar Direktifi’nin güç performansının gözden geçirilmesi,
· 2009/73/EU sayılı Direktif ve 715/2009/EU sayılı yönetmelikten oluşan Üçüncü Güç Paketi’nin rekabetçi karbondan arındırılmış gaz piyasalarını düzenlemek doğrultusunda revize edilmesi hedeflenmiş durumda.
BMİDÇS ve Paris Mutabakatı kapsamında yeşil finansman, ticaret ve yeşil büyüme
Gerek BMİDÇS’de gerekse Paris Anlaşması’nda tüm taraflar için ortak lakin farklılaştırılmış sorumluluklar ve nazaranceli kapasiteler prensibi kelam konusu. Bu bakımdan kelam konusu BM dokümanları kapsamında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin sorumluluk ve rolleri farklı olarak tanımlanmış durumda. Lakin kontrat unsurlarına nazaran iklim değişikliğiyle bağlı önlemler memleketler arası ticareti sınırlandırmayacak ve keyfi ve haksız ayırımcılık için kullanılamayacaktır. Ayrıyeten iklim değişikliğine ait önlemler ekonomik ve toplumsal kalkınma ile bütünleştirilecek ve iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerine karşı kırılgan olan gelişmekte olan ülkelerin özel gereksinimleri göz önünde bulundurulacaktır. Bu bağlamda tarihî sorumluluğa sahip gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülke taraflarına finansman takviyesi sağlamakla yükümlü tutulmuştur.
OECD tarafınca yapılan çalışmalar yeşil finansman dayanaklarının kıymetini ortaya koymaktadır. Bilhassa fazlaca taraflı yatırım bankaları ve finans kurumlarının vereceği bu tip takviyelerin düşük karbonlu ve iklim değişikliğine dirençli bir geleceğin inşasına ve Paris Anlaşması’nın amaçlarının gerçekleştirilmesine katkısı büyük.
Bu kapsamda yeşil buluş ve yeniliklerin yeşil büyümeye katkısı yadsınamaz. Bu sayede yeni istihdam alanları da oluşmaya devam edecektir. Bu yenilikler beraberinde iklim dirençliliğinin sağlanması bağlamında da büyük kıymet taşıyor. Bu sayede karbon ayak izini azaltmak, yeni ticari faaliyetler geliştirmek ve uzun vadede karbon nötr bir geleceğe ulaşmak mümkün olabilecektir.
Önümüzdeki süreçte özel kesim ve kamu bölümü tarafınca yeşil eserlere ve servislere yapılacak yatırımlar, bu kapsamda sağlanacak teşvikler, karbon piyasalarının etkin biçimde kullanılması, vergi ıslahatları ve eko-etiket düzenlemeleri, ar-ge faaliyetleri ve memleketler arası danışmanlık hizmetleri temel siyaset araçları olacaktır. Lakin kuvvetli finansal ve yapısal ıslahatlar ile yeşil büyüme garanti altına alınabilir ve lakin bu sayede iklim değişikliğinin olumsuz tesirleri kıymetli ölçüde azaltılabilir.
UNEP ve ILO tarafınca yapılan çalışmalarda sürecin yeşil ütopya denilen bir kademeye evrilebileceğine işaret edilmektedir. Bu uzun vadeli bir maksat olsa da teknolojik gelişmeler ve iklim değişikliğiyle uğraş kapsamında tanımlanacak yeni azaltma ve ahenk ölçütleri yardımıyla “saf-yeşil” bir müddetcin geliştirilmesi mümkün olabilir.
Türkiye’de yeşil işler ve yeşil istihdam
Yeşil iş kavramı ülkemizin gündemine 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile girdi ve etrafa hassas faaliyetlerin istihdam ve üretim üzerine olumlu tesirleri olduğu vurgulandı. Takip eden senelerda da kalkınma planlarında yer bulan bu kavram kapsamında iş gücünün ve kesimlerin kapasitelerinin geliştirilmesi konusunun altı daima çizildi.
Gelinen noktada 11. Kalkınma Planı’nda (2019-2023) da işgücü piyasalarında ekonomik ve toplumsal yapılarda dönüşümün vurgulandığını görüyoruz. Bunun temel sebeplerinden biri planda da tabir edildiği üzere teknolojik gelişmelerin sunduğu fırsatlar. Planda üretim teknolojilerindeki değişimin nitelikli iş gücü muhtaçlığını da birlikteinde getirdiği ve yeni istihdam imkanları oluşturduğu söz ediliyor.
“İstikrarlı ve kuvvetli ekonomi” ekseninde gelirlerin, piyasaların ve dış ticaret siyasetlerinin güçlendirilmesinin; “rekabetçilik, üretim ve verimlilik” ekseninde ise üretimde yapısal dönüşümlerin ve refah artışı siyasetlerinin altının çizildiğini görüyoruz.
Ülkemizdeki kalkınma planlarında geçmişten bugüne yeşil işler bağlamında bilhassa yenilenebilir güç dalının değerli bir potansiyel barındırdığı vurgulanmış. Ülkemizde bu alanda yeşil iş çalışanlarının istihdamında bir artış olduğu yadsınamaz bir gerçek. 2014 yılında yapılan bir araştırmada bugünün işgücü istatistiklerinden hareketle 2023-2030 yılları için beşere yakışır iş standartlarında sunulabilecek işlere ait yapılan değerlendirmede bilhassa yenilenebilir güç bölümü bağlamında 2030 yılında yaklaşık 134 bin ek yeşil iş imkanının oluşacağı ve yenilenebilir güç kesiminde direkt ve dolaylı olarak 2,4 milyon kişinin istihdam edilebileceği ön görülmüş. Yeşil işlerin kapsamının yalnızca güç bölümüyle kısıtlı kalmayacağı ve öteki kesimlere de yayıldığında bu sayının kıymetli derecede artacağı kesinlikle.
Bugün yeşil dönüşüme ve yeşil teknolojiye yatırım yapmazsak yarın bir fazlaca piyasaya erişimi kaybetme riskiyle karşı karşıya olacağız. Bu kapsamda yenilikçi yatırımları hızlandırmak, yatırımlara dönük teşvikler, sübvansiyonlar sağlamak ve bu dinamikleri harekete geçirmek doğrultusunda düzenlemelere gitmek ve global rekabette yer alabilmek ülkemiz için elzem hale gelmiş konulardır. Lakin yeşil yatırımlar hem de yeşil sanayi siyasetleri ile örtüşmeli, yeşil teknoloji ve inovasyonları teşvik edici mahiyette olmalıdır.
Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın 21 Eylül 2021 tarihinde Birleşmiş Milletler 76. Genel Kurulu’nda ülkemizin Paris Anlaşması’nı onaylayacağını açıklamış olmasını müteakiben, 27 Eylül 2021 tarihinde 2053 net sıfır emisyon amacımızı açıklamış olmaları; yeşil kalkınma ve yeşil iş ve istihdam bağlamlarında ülkemiz açısından çevresel, ekonomik ve toplumsal tüm alanlarda ihtilal niteliğindedir ve yeni bir devrin kapılarının açılması manasına gelmektedir.
Bu karar ve 2053 maksadı kademeli olarak yatırımdan üretime, ihracattan istihdama kadar geniş bir alanda kapsamlı değişikliklere ve yapısal dönüşümlere gideceğimiz manasına geliyor.
Yeşil kalkınma doğrultusunda İklim Kanunu, Yeşil Mutabakat Aksiyon Planı, 2053 vizyonu üzere çerçeve planlar aracılığıyla çizilen yol haritası, özel kesim için de yatırımlarına sürat vermeleri bağlamında pek kıymetli.
Elbet yeşil kalkınmayı sağlamak, düşük ve/veya sıfır karbonlu kalkınma maksadına ulaşmak bir fazlaca farklı faktörü bir ortada değerlendirmeyi gerektiriyor. Paris Anlaşması’na taraf olan ülkemiz bölümlerde ilgili düzenlemeleri oluşturup uygulamaya geçirerek karbon ağır eserlere yönelik getirilecek hudut vergileri üzere çeşitli düzenlemeler karşısında karşı karşıya kalınabilecek riskleri bertaraf etmiş olacak.
Ülkemiz değerli finansman takviyeleri almayı sürdürecek ve iklim değişikliği ile gayrette bilhassa güç, ulaştırma, inşaat ve üretim kesimlerinde düşük karbon teknolojilerine ve iş modellerine yatırım ve finansman imkânları güçlenecektir.
Türkiye, yeşil kalkınma atağı ve 2053 maksadı doğrultusunda tüm imkanlarıyla çalışmalarını bir üst basamağa taşımaya gönüllüdür ve bu kapsamda değerli bir kapasiteyi haizdir. Geleceği bugünden tasarlamaya başlamamız pek değerli. Bu konular hem şimdiki birebir vakitte gelecek nesillere daha müreffeh kurallar sunmak doğrultusunda hepimizin ortak sorumluluğudur.