Samuag
New member
Çin’in Vuhan kentinde Aralık 2019’da ortaya çıkan ve kısa müddette tüm dünyaya yayılan Covid-19, Türkiye’de birinci vakit içinderda 11 Mart 2020’de tespit edildi.
Salgınının yıkıcı tesirlerini ortadan kaldırılabilmek için Türkiye, en faal yollardan biri olan yerli aşının üretilmesi için çalışmalarına süratle başladı.
Hayata geçene 18 yerli aşı çalışması ortasında en süratli ilerleyeni, Erciyes Üniversitesince geliştirilen aşı oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yerli Covid-19 aşısıyla Türkiye’de yeni bir devrin kapılarının aralandığını belirterek aşının isminin “TURKOVAC” olduğunu deklare etti.
Aşıyı, Prof. Dr. Aykut Özdarendeli’nin başında olduğu Erciyes Üniversitesi bünyesindeki Aşı Araştırma ve Geliştirme Merkezi ile Düzgün Klinik Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde nazaranvli takım geliştiriyor.
Hürriyet gazetesinden Musa Kesler’in sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Aykut Özdarendeli, “Doktora daha sonrası ABD’de üç yıl corona virüs üzerinde çalışmıştım. Pandemi çıkınca en azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz diye düşündüm” dedi.
Özdarendeli’ye sorulan sorular ve karşılıklarından öne çıkanlar şu biçimde;
Birinci aşı çalışmalarınız nasıl başlamıştı?
-Aşıya çalışmaya birinci doğrulanan corona hadisesi Türkiye’de çıktıktan daha sonrasında başladık. Hadise 11 Mart’ta çıktı. Biz çabucak Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Çalış ile bir ortaya geldik. Aşı konusunu konuştuk. Ben çabucak projemi hazırlayıp mart ayı sonunda çalışmalara başladım. aslına bakarsanız burası 2013 yılında kurulmuş Türkiye’nin birinci aşı merkezidir. Milletlerarası standartlarda bir merkez, burada Kırım Kongo çalışmaları da yapıldı.
Birikmiş bir deneyim var mıydı?
-aslına bakarsan o çalışmaların oluşturduğu birikimin üzerine inşa ettik çalışmalarımızı. Bir de farklı bir tesadüf olabilir. Ben doktora daha sonrası Amerika’da 3 yıl ‘koronavirüs’ üzerine çalıştım. Aşı üzerine değil ancak. Ülkeye 2001’de döndüm. 2003’te Kırım Kongo hadiseleri çıktı. Bu olaylara yönelik çalışmaları başlattık. TÜBİTAK, Sıhhat Bakanlığı ve üniversitenin işbirliğinde bir projemiz vardı. 2010’da o hususta aşı çalışmalarına başladık. 2010’dan itibaren bu aşı çalışmalarımız devam ediyordu. Bu çalışmalardaki deneyimin fazlaca büyük bir olumlu katkısı oldu.
Pandemi çıkınca neler hissettiniz?
-Ben 2001’de döndüm Türkiye’ye. daha sonrasında SARS ve MERS gördük. Koronavirüsün bu tıp salgınlara yol açabileceğini görmüştük. Lakin bu biçimde büyük bir pandemi beklemiyorduk. Pandemi çıkınca biraz avantajlı olduğumuzu da düşündük. Başımdan ‘En azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz’ diye geçirdim.
Aşı çalışmasında birinci başarınız neydi?
-İlk hadise Türkiye’de çıktığında Rektörümüz Prof.Dr. Mustafa Çalış başkanlığında toplandık ve çabucak çalışmalara başladık. birinci vakit içinderda virüsü izole ederek aşı çalışmalarımıza başladık. Çok da süratli yaptık bunu. Mart’ın 25’inde biz virüsü konfirme etmiştik. Nisan ayında genetiğini, DNA dizilimi çıkarttık. Mayıs ayında da fareler üzerinde çalışmaya başladık. Çok süratli bir biçimde işledi bu süreç. Farelerde bu inaktif aşı adayının kollayıcı olduğunu 2020’nin Ağustos ayında gösterdik. Klinik öncesi çalışmaları ekimde raporladık.
FAZ 2 sonuçlarını aldığınızda ne hissettiniz?
-Biz burada süreci başından itibaren analitik olarak takip ettiğimiz için bu biçimde yeterli sonuçlar bekliyorduk. Faz 3’e geçebilmek için epeyce önemli bir prosedür var. Güvenlik, kalite denetim, üretim üzere konularda… Bunlar önemli vakit alan süreçler. Bu süreçte yalnızca Erciyes Üniversitesi değil hem üretici firma hem TÜSEB tarafı epey önemli emek verdi. Natürel biraz süreç bu manada uzadı. Bu insanı geriyor tabi. Lakin benim faz 2’nin yeterli sonuçlanacağına dair bir kuşkum yoktu. İKUM koordinesinde yürütülen faz 2’ye katılan bütün gönüllülerde antikor oluştu. Antikor ölçüsü şahıstan bireye fark ediyor. Tam sayı vermeyeyim ancak fazlaca yeterli bir ortalama yakaladığımızı rahatlıkla söyleyebilirim. Genel ortalama epeyce güzel.
Aşı çalışmasında son durum nedir?
-Çok kuvvetli bir aşı adayımız var. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere son dönemeçteyiz. Bu vakte kadar aşının inançlı olduğu ortaya konuldu. Artık faz 3’te bu aşının alandaki aktifliğini, gücünü bakılırsaceğiz. Faz 3’ün uyumunu ve sponsorluğunu TÜSEB yapıyor. Yanılmıyorsam 20 bin istekli olacak. Yurtdışı ayağı da olabilir. bu biçimde sayı artabilir.
Basında yahut toplumsal medyada ‘yorgun’ fotoğraflarınızı niçin görmedik hiç, yorulmadınız mı?
-Yorulduk olağan. Çalışmaktan değil de gerilimli bir müddetç tabi. Bir baskı var, bir sorumluluk var. Bilim yaparken işin farklı boyutlarını da götürmek zorundasınız. Bizim işimiz projenin sonuçlarını resmi muhataplarıyla paylaşmak. Gerekli açıklamaları Rektörlüğümüz ve Bakanlık aslına bakarsan yapıyordu. Ayrıyeten takımımı de hem basından birebir vakitte toplumsal medyadan korumak gerekiyordu. Yani motivasyonları bozulmasın diye.
En epey ne mevzuda zorlandınız?
-zaman içinde yarışıyoruz. en çok zorlandığımız bahis o oldu. Türkiye 1998’den beri aşı üretmiyor. Yığılmış bir deneyim ve üretim altyapısı yok. Beşerler ölüyor. Bir an evvel bir tahlil bulmak çabasındayız. Üzerimizde vicdani bir baskı var. Kendi kendimize büyük bir sorumluluk hissediyoruz. Bu bizi zorladı. Bunu itiraf etmem lazım. Onun haricinde aslına bakarsan bizim laboratuvarımız ağır çalışan bir ünite…
Planladığınız takvime uygun olarak ilerleyebildiniz mi?
-Bu cins konularda net bir tarih vermek gerçek değil. Biroldukça değişken var. Farklı mevzularla uğraşıyorsunuz. Sapmalar olabiliyor. Lakin 7 ay ortasında faz 3’e geçildi. Bunu sahiden önemsemek lazım. Türkiye tarihinde kıymetli bir çalışma. Pandemiden dolayı esnetilen birtakım kurallar var fakat olağan kaidelerde 5-6 yılda gelinebilecek bir kademeyi yaklaşık 1 yılda tamamladık. Bu değerli.
Mutasyon ve varyantlara karşı tesirli olacak mı?
-İngiliz varyantına karşı bir çalışmamız var. Çalışmalarımızın neticelerina nazaran İngiliz varyantına karşı büsbütün tesirli.
Uğur Şahin ve Hasret Türeci’nin çalışmalarını takip ediyor musunuz?
-Kendileriyle gurur duyuyoruz. Hiç görüşmedim ancak çalışmalarını takip ediyorum. Kanser tedavisine yönelik deneyimlerini aşıya aktardılar ve fazlaca süratli bir muvaffakiyet yakaladılar.
Sizce aşı ne kadar kıymetli?
-Türkiye’de şu an epey süratli bir aşılama devam ediyor. Hastalıkla gayret için hayli kıymetli başarı… Ayrıyeten bugün Türkiye’de biroldukca grup aşı için çalışıyor. Hepsine epey teşekkürler. Çok büyük emek veriyorlar. Aşının stratejik bir eser olduğunu, Türkiye olarak kimi aşıları kesinlikle kendimizin üretmesi gerektiği bildirisini aldık diye düşünüyorum. Hiç maliyet hesabı yapmadan kendi aşımızı üretmeliyiz. Ayrıyeten aşı üzerine çalışan epey genç takımlar var. Bu da bizim için hayli büyük bir kar.
25 YILLIK BİRİKİM
Prof. Dr. Özdarendeli Veterinerlik Fakültesi mezunu. Doktorasını viroloji üzerine yaptı. ABD’de 3 yıl ‘koronavirüs’ çalıştı. Türkiye’de Kırım Kongo olayları üzerine ağırlaştı. 2009-2010’da ABD’de çalışmalarını yürüttü. 25 yıldır viroloji üzerine araştırmalar yapıyor.
Salgınının yıkıcı tesirlerini ortadan kaldırılabilmek için Türkiye, en faal yollardan biri olan yerli aşının üretilmesi için çalışmalarına süratle başladı.
Hayata geçene 18 yerli aşı çalışması ortasında en süratli ilerleyeni, Erciyes Üniversitesince geliştirilen aşı oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yerli Covid-19 aşısıyla Türkiye’de yeni bir devrin kapılarının aralandığını belirterek aşının isminin “TURKOVAC” olduğunu deklare etti.
Aşıyı, Prof. Dr. Aykut Özdarendeli’nin başında olduğu Erciyes Üniversitesi bünyesindeki Aşı Araştırma ve Geliştirme Merkezi ile Düzgün Klinik Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde nazaranvli takım geliştiriyor.
Hürriyet gazetesinden Musa Kesler’in sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Aykut Özdarendeli, “Doktora daha sonrası ABD’de üç yıl corona virüs üzerinde çalışmıştım. Pandemi çıkınca en azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz diye düşündüm” dedi.
Özdarendeli’ye sorulan sorular ve karşılıklarından öne çıkanlar şu biçimde;
Birinci aşı çalışmalarınız nasıl başlamıştı?
-Aşıya çalışmaya birinci doğrulanan corona hadisesi Türkiye’de çıktıktan daha sonrasında başladık. Hadise 11 Mart’ta çıktı. Biz çabucak Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Çalış ile bir ortaya geldik. Aşı konusunu konuştuk. Ben çabucak projemi hazırlayıp mart ayı sonunda çalışmalara başladım. aslına bakarsanız burası 2013 yılında kurulmuş Türkiye’nin birinci aşı merkezidir. Milletlerarası standartlarda bir merkez, burada Kırım Kongo çalışmaları da yapıldı.
Birikmiş bir deneyim var mıydı?
-aslına bakarsan o çalışmaların oluşturduğu birikimin üzerine inşa ettik çalışmalarımızı. Bir de farklı bir tesadüf olabilir. Ben doktora daha sonrası Amerika’da 3 yıl ‘koronavirüs’ üzerine çalıştım. Aşı üzerine değil ancak. Ülkeye 2001’de döndüm. 2003’te Kırım Kongo hadiseleri çıktı. Bu olaylara yönelik çalışmaları başlattık. TÜBİTAK, Sıhhat Bakanlığı ve üniversitenin işbirliğinde bir projemiz vardı. 2010’da o hususta aşı çalışmalarına başladık. 2010’dan itibaren bu aşı çalışmalarımız devam ediyordu. Bu çalışmalardaki deneyimin fazlaca büyük bir olumlu katkısı oldu.
Pandemi çıkınca neler hissettiniz?
-Ben 2001’de döndüm Türkiye’ye. daha sonrasında SARS ve MERS gördük. Koronavirüsün bu tıp salgınlara yol açabileceğini görmüştük. Lakin bu biçimde büyük bir pandemi beklemiyorduk. Pandemi çıkınca biraz avantajlı olduğumuzu da düşündük. Başımdan ‘En azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz’ diye geçirdim.
Aşı çalışmasında birinci başarınız neydi?
-İlk hadise Türkiye’de çıktığında Rektörümüz Prof.Dr. Mustafa Çalış başkanlığında toplandık ve çabucak çalışmalara başladık. birinci vakit içinderda virüsü izole ederek aşı çalışmalarımıza başladık. Çok da süratli yaptık bunu. Mart’ın 25’inde biz virüsü konfirme etmiştik. Nisan ayında genetiğini, DNA dizilimi çıkarttık. Mayıs ayında da fareler üzerinde çalışmaya başladık. Çok süratli bir biçimde işledi bu süreç. Farelerde bu inaktif aşı adayının kollayıcı olduğunu 2020’nin Ağustos ayında gösterdik. Klinik öncesi çalışmaları ekimde raporladık.
FAZ 2 sonuçlarını aldığınızda ne hissettiniz?
-Biz burada süreci başından itibaren analitik olarak takip ettiğimiz için bu biçimde yeterli sonuçlar bekliyorduk. Faz 3’e geçebilmek için epeyce önemli bir prosedür var. Güvenlik, kalite denetim, üretim üzere konularda… Bunlar önemli vakit alan süreçler. Bu süreçte yalnızca Erciyes Üniversitesi değil hem üretici firma hem TÜSEB tarafı epey önemli emek verdi. Natürel biraz süreç bu manada uzadı. Bu insanı geriyor tabi. Lakin benim faz 2’nin yeterli sonuçlanacağına dair bir kuşkum yoktu. İKUM koordinesinde yürütülen faz 2’ye katılan bütün gönüllülerde antikor oluştu. Antikor ölçüsü şahıstan bireye fark ediyor. Tam sayı vermeyeyim ancak fazlaca yeterli bir ortalama yakaladığımızı rahatlıkla söyleyebilirim. Genel ortalama epeyce güzel.
Aşı çalışmasında son durum nedir?
-Çok kuvvetli bir aşı adayımız var. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere son dönemeçteyiz. Bu vakte kadar aşının inançlı olduğu ortaya konuldu. Artık faz 3’te bu aşının alandaki aktifliğini, gücünü bakılırsaceğiz. Faz 3’ün uyumunu ve sponsorluğunu TÜSEB yapıyor. Yanılmıyorsam 20 bin istekli olacak. Yurtdışı ayağı da olabilir. bu biçimde sayı artabilir.
Basında yahut toplumsal medyada ‘yorgun’ fotoğraflarınızı niçin görmedik hiç, yorulmadınız mı?
-Yorulduk olağan. Çalışmaktan değil de gerilimli bir müddetç tabi. Bir baskı var, bir sorumluluk var. Bilim yaparken işin farklı boyutlarını da götürmek zorundasınız. Bizim işimiz projenin sonuçlarını resmi muhataplarıyla paylaşmak. Gerekli açıklamaları Rektörlüğümüz ve Bakanlık aslına bakarsan yapıyordu. Ayrıyeten takımımı de hem basından birebir vakitte toplumsal medyadan korumak gerekiyordu. Yani motivasyonları bozulmasın diye.
En epey ne mevzuda zorlandınız?
-zaman içinde yarışıyoruz. en çok zorlandığımız bahis o oldu. Türkiye 1998’den beri aşı üretmiyor. Yığılmış bir deneyim ve üretim altyapısı yok. Beşerler ölüyor. Bir an evvel bir tahlil bulmak çabasındayız. Üzerimizde vicdani bir baskı var. Kendi kendimize büyük bir sorumluluk hissediyoruz. Bu bizi zorladı. Bunu itiraf etmem lazım. Onun haricinde aslına bakarsan bizim laboratuvarımız ağır çalışan bir ünite…
Planladığınız takvime uygun olarak ilerleyebildiniz mi?
-Bu cins konularda net bir tarih vermek gerçek değil. Biroldukça değişken var. Farklı mevzularla uğraşıyorsunuz. Sapmalar olabiliyor. Lakin 7 ay ortasında faz 3’e geçildi. Bunu sahiden önemsemek lazım. Türkiye tarihinde kıymetli bir çalışma. Pandemiden dolayı esnetilen birtakım kurallar var fakat olağan kaidelerde 5-6 yılda gelinebilecek bir kademeyi yaklaşık 1 yılda tamamladık. Bu değerli.
Mutasyon ve varyantlara karşı tesirli olacak mı?
-İngiliz varyantına karşı bir çalışmamız var. Çalışmalarımızın neticelerina nazaran İngiliz varyantına karşı büsbütün tesirli.
Uğur Şahin ve Hasret Türeci’nin çalışmalarını takip ediyor musunuz?
-Kendileriyle gurur duyuyoruz. Hiç görüşmedim ancak çalışmalarını takip ediyorum. Kanser tedavisine yönelik deneyimlerini aşıya aktardılar ve fazlaca süratli bir muvaffakiyet yakaladılar.
Sizce aşı ne kadar kıymetli?
-Türkiye’de şu an epey süratli bir aşılama devam ediyor. Hastalıkla gayret için hayli kıymetli başarı… Ayrıyeten bugün Türkiye’de biroldukca grup aşı için çalışıyor. Hepsine epey teşekkürler. Çok büyük emek veriyorlar. Aşının stratejik bir eser olduğunu, Türkiye olarak kimi aşıları kesinlikle kendimizin üretmesi gerektiği bildirisini aldık diye düşünüyorum. Hiç maliyet hesabı yapmadan kendi aşımızı üretmeliyiz. Ayrıyeten aşı üzerine çalışan epey genç takımlar var. Bu da bizim için hayli büyük bir kar.
25 YILLIK BİRİKİM
Prof. Dr. Özdarendeli Veterinerlik Fakültesi mezunu. Doktorasını viroloji üzerine yaptı. ABD’de 3 yıl ‘koronavirüs’ çalıştı. Türkiye’de Kırım Kongo olayları üzerine ağırlaştı. 2009-2010’da ABD’de çalışmalarını yürüttü. 25 yıldır viroloji üzerine araştırmalar yapıyor.