Professional
New member
Emeklilikte yaşa takılanlara tahlil arayışı bir daha gündemde. Yeni bir düzenleme çıkacak demek için erken olsa da birtakım maliyet hesapları yapılıyor. Tüm yaşa takılanların sayısı 6.3 milyonu bulurken, bugün düzenleme yapılması halinde emekli olacakların sayısı 900 bin ila 1 milyon civarında. Bu süreçte farklı ülkelerdeki modeller de inceleniyor. Finlandiya’daki üzere bu şahıslara her yıl emekli aylıklarından aşikâr oranda indirim yapılarak emeklilik hakkı verilmesi de beklentiler içinde.
Emeklilikte yaşa takılanlar konusu bir daha gündeme gelince, günlerdir okuyuculardan da ‘düzenleme çıkacak mı, bizi de kapsayacak mı, emekli olabilecek miyiz?’ gibisi oldukcaça soru alıyorum. Doğrudur; taban fiyat artışı, emekli maaşlarında güzelleştirme ile birlikte Emeklilikte Yaşa Takılanların (EYT), meselesinin tahlili de konuşuluyor. Çok âlâ hatırlıyorum, EYT konusu en son 2019 yılında bir daha gündeme gelmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan; o devir Toplumsal Siyasetler Heyeti Üyesi, bugün ise Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı olan Prof. Dr. Vedat Bilgin’i, EYT sıkıntısının tahlili için nazaranvlendirmişti. Hatta o periyot Alım, EYT mağdurları ile öngörüşme yapmıştı. Diyeceğim o ki, Bakan Alım, EYT konusunu en yeterli bilen isimlerden biridir.
Düzenleme çıkar mı? Kesin çıkar demek için çabucak hemen çok erken. Bu bahiste birtakım maliyet hesapları yapılıyor. Lakin şu kadarını söyleyeyim, örneğin, 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda, toplumsal güvenlik alanında yapılacaklar ve amaçlar içinde bu EYT konusu yer almıyor. Hakikaten Bakan Alım, son açıklamasında öncelikli mevzularının taban fiyat olduğunu da söylemiş oldu.
KİMLER YAŞA TAKILIYOR?
Pekala, kimler emeklilikte yaşa takılıyor, sayıları ne kadar? EYT mağdurları için kritik tarih 8 Eylül 1999. Bu tarihtilk evvel sigortalıların emekli olabilmeleri için bayan çalışanların 20 yıllık sigortalılık mühleti ve 5 bin gün prim ödemiş olması; erkek çalışanların da 25 yıllık sigortalılık müddeti ve 5 bin gün prim ödemiş olması gerekiyordu ve emeklilik için yaş kaidesi aranmıyordu.
1999’un eylül ayında toplumsal güvenlik sisteminde yapılan değişiklikle sigortalılık müddeti, prim gün sayısına ek olarak emeklilik için bir de yaş kuralı getirildi. Emekli olabilmek için emeklilik yaşı kademeli olarak bayanlar için 58, erkek çalışanlar içinse 60’a çekildi ve prim gün sayısı da 7 bin güne çıkarıldı. Hal bu biçimde olunca da bir gecede yapılan değişiklikle çalışanlar çalışma yılını, prim gün sayısını doldursa da emeklilikte yaşa takıldı.
Örneğin, 1998 yılında işe giren bir çalışan eski koşullara göre bundan iki yıl daha sonra yani 2023 yılında emekli olacakken yapılan düzenleme ile çalışanın emekliliği 2038 yılına ötelenmiş oldu. 1999 yılından bu yana da 20 yıldan fazladır EYT konusu gündemde ve o tarihte düzenleme yapıldığında bundan etkilenenlerin sayısı hudutlu olsa da vakit ortasında emekli olamayanların sayısı arttı ve ortaya EYT mağdurları çıktı.
SEÇENEKLER NELER?
Kaç kişi emeklilikte yaşa takılıyor diye sorarsanız; tüm yaşa takılanların sayısının 6.3 milyon kişi; lakin bugün düzenleme yapılsa emekli olacakların sayısının ise 900 bin civarında olduğu kestirim ediliyor. Bugün düzenleme yapılsa ve bu 900 bin kişi emekli edilse toplumsal güvenlik sistemine ortalama maliyeti birinci yıl iddiası 3 milyar lira olacaktır.
Bir diğer varsayıma nazaran de -2019 yılında kamunun yaptığı hesaplama- yaşa takılanlara emeklilik hakkı tanındığında bunun 10 yılda toplumsal güvenlik sistemi üzerine 800 milyar liranın biraz üzerinde bir maliyet getirecek. Pekala, emeklilikte yaşa takılanların mağduriyetini gidermek için neler konuşuluyor, masadaki seçenekler neler?
Dikkat ettim de bu mevzu bir daha gündeme geldiğinde kamuoyunda kimi modeller konuşuluyor; Finlandiya modeli, Almanya modeli üzere. Öncelikle şunu belirteyim, bir düzenleme yapılacaksa 6.3 milyon bireye birden emeklilik hakkı tanınacak bir düzenleme olmayacaktır. Bu bir defalık bir düzenleme olacak ve sigortaya eski girişleri kapsayacaktır. Daha açık bir anlatımla, düzenleme 900 bin ila bir milyon kişiyi kapsayacaktır ve yaşa takılıp da emekliliğine iki-üç yıl kalanlara imkan tanınacaktır.
DÜŞÜK MAAŞLA EMEKLİLİK
Beklentiler içinde EYT’lilere her yıl emekli aylıklarından belirli oranda indirim yapılarak emeklilik hakkı verilmesi de var. Bu uygulamayı Finlandiya yapmış lakin Finlandiya’da bu türlü emekli olanların daha sonradan emekli maaşlarında güzelleştirme yapılmış, maaşlar yükseltilmiş.
Bugün ise Finlandiya’da emeklilik yaşı 65’lerde. Öbür ülke modellerinden daha fazla bahsetmeyeceğim lakin şunu söyleyeyim, bilhassa Avrupa’daki emeklilik modelleri bizim için pek de uygun değil. Zira bu ülkelerin birçoklarında sistemin ana odağında özel emeklilik sistemleri var. Bizdeki üzere yalnızca toplumsal güvenlik sisteminin verdiği emekli aylığı üzerine kurgulu bir model yok.
Bizde ortalama emekli maaşı 3 bin lira; bunun altında maaş alan emekli sayısı da az değil. Şayet EYT’lileri emekli etmek için düşük emekli aylığı üzerinden bir formül bulunursa bu ileride önemli sorun olur ve haklı olarak maaşların artırılması istikametinden talepler oluşur.
Emeklilikte yaşa takılanlar konusu bir daha gündeme gelince, günlerdir okuyuculardan da ‘düzenleme çıkacak mı, bizi de kapsayacak mı, emekli olabilecek miyiz?’ gibisi oldukcaça soru alıyorum. Doğrudur; taban fiyat artışı, emekli maaşlarında güzelleştirme ile birlikte Emeklilikte Yaşa Takılanların (EYT), meselesinin tahlili de konuşuluyor. Çok âlâ hatırlıyorum, EYT konusu en son 2019 yılında bir daha gündeme gelmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan; o devir Toplumsal Siyasetler Heyeti Üyesi, bugün ise Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı olan Prof. Dr. Vedat Bilgin’i, EYT sıkıntısının tahlili için nazaranvlendirmişti. Hatta o periyot Alım, EYT mağdurları ile öngörüşme yapmıştı. Diyeceğim o ki, Bakan Alım, EYT konusunu en yeterli bilen isimlerden biridir.
Düzenleme çıkar mı? Kesin çıkar demek için çabucak hemen çok erken. Bu bahiste birtakım maliyet hesapları yapılıyor. Lakin şu kadarını söyleyeyim, örneğin, 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda, toplumsal güvenlik alanında yapılacaklar ve amaçlar içinde bu EYT konusu yer almıyor. Hakikaten Bakan Alım, son açıklamasında öncelikli mevzularının taban fiyat olduğunu da söylemiş oldu.
KİMLER YAŞA TAKILIYOR?
Pekala, kimler emeklilikte yaşa takılıyor, sayıları ne kadar? EYT mağdurları için kritik tarih 8 Eylül 1999. Bu tarihtilk evvel sigortalıların emekli olabilmeleri için bayan çalışanların 20 yıllık sigortalılık mühleti ve 5 bin gün prim ödemiş olması; erkek çalışanların da 25 yıllık sigortalılık müddeti ve 5 bin gün prim ödemiş olması gerekiyordu ve emeklilik için yaş kaidesi aranmıyordu.
1999’un eylül ayında toplumsal güvenlik sisteminde yapılan değişiklikle sigortalılık müddeti, prim gün sayısına ek olarak emeklilik için bir de yaş kuralı getirildi. Emekli olabilmek için emeklilik yaşı kademeli olarak bayanlar için 58, erkek çalışanlar içinse 60’a çekildi ve prim gün sayısı da 7 bin güne çıkarıldı. Hal bu biçimde olunca da bir gecede yapılan değişiklikle çalışanlar çalışma yılını, prim gün sayısını doldursa da emeklilikte yaşa takıldı.
Örneğin, 1998 yılında işe giren bir çalışan eski koşullara göre bundan iki yıl daha sonra yani 2023 yılında emekli olacakken yapılan düzenleme ile çalışanın emekliliği 2038 yılına ötelenmiş oldu. 1999 yılından bu yana da 20 yıldan fazladır EYT konusu gündemde ve o tarihte düzenleme yapıldığında bundan etkilenenlerin sayısı hudutlu olsa da vakit ortasında emekli olamayanların sayısı arttı ve ortaya EYT mağdurları çıktı.
SEÇENEKLER NELER?
Kaç kişi emeklilikte yaşa takılıyor diye sorarsanız; tüm yaşa takılanların sayısının 6.3 milyon kişi; lakin bugün düzenleme yapılsa emekli olacakların sayısının ise 900 bin civarında olduğu kestirim ediliyor. Bugün düzenleme yapılsa ve bu 900 bin kişi emekli edilse toplumsal güvenlik sistemine ortalama maliyeti birinci yıl iddiası 3 milyar lira olacaktır.
Bir diğer varsayıma nazaran de -2019 yılında kamunun yaptığı hesaplama- yaşa takılanlara emeklilik hakkı tanındığında bunun 10 yılda toplumsal güvenlik sistemi üzerine 800 milyar liranın biraz üzerinde bir maliyet getirecek. Pekala, emeklilikte yaşa takılanların mağduriyetini gidermek için neler konuşuluyor, masadaki seçenekler neler?
Dikkat ettim de bu mevzu bir daha gündeme geldiğinde kamuoyunda kimi modeller konuşuluyor; Finlandiya modeli, Almanya modeli üzere. Öncelikle şunu belirteyim, bir düzenleme yapılacaksa 6.3 milyon bireye birden emeklilik hakkı tanınacak bir düzenleme olmayacaktır. Bu bir defalık bir düzenleme olacak ve sigortaya eski girişleri kapsayacaktır. Daha açık bir anlatımla, düzenleme 900 bin ila bir milyon kişiyi kapsayacaktır ve yaşa takılıp da emekliliğine iki-üç yıl kalanlara imkan tanınacaktır.
DÜŞÜK MAAŞLA EMEKLİLİK
Beklentiler içinde EYT’lilere her yıl emekli aylıklarından belirli oranda indirim yapılarak emeklilik hakkı verilmesi de var. Bu uygulamayı Finlandiya yapmış lakin Finlandiya’da bu türlü emekli olanların daha sonradan emekli maaşlarında güzelleştirme yapılmış, maaşlar yükseltilmiş.
Bugün ise Finlandiya’da emeklilik yaşı 65’lerde. Öbür ülke modellerinden daha fazla bahsetmeyeceğim lakin şunu söyleyeyim, bilhassa Avrupa’daki emeklilik modelleri bizim için pek de uygun değil. Zira bu ülkelerin birçoklarında sistemin ana odağında özel emeklilik sistemleri var. Bizdeki üzere yalnızca toplumsal güvenlik sisteminin verdiği emekli aylığı üzerine kurgulu bir model yok.
Bizde ortalama emekli maaşı 3 bin lira; bunun altında maaş alan emekli sayısı da az değil. Şayet EYT’lileri emekli etmek için düşük emekli aylığı üzerinden bir formül bulunursa bu ileride önemli sorun olur ve haklı olarak maaşların artırılması istikametinden talepler oluşur.