Professional
New member
Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) Ankara Yerleşkesi’nde gerçekleştirilen Habertürk TV canlı yayınında konuşmasına Karadeniz’de bulunan doğalgaz 540 milyar metreküp doğalgaz rezerviyle ilgili olarak başlayan Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, “10 yılın üzerinde Türkiye’ye yetiyor. Bu dışarıdan almayacağımız manasına gelmiyor. Bu alanda 25-30 yıllık bir üretim planı yapıyoruz. Bugünkü datalarla yüzde 30-35 civarında gaz gereksinimimizi karşılayacağını söyleyebiliriz” tabirlerini kullandı.
Bakan Dönmez mevzuyla ilgili olarak konuşmasını şu biçimde sürdürdü:
Bu gazı üretip sisteme başladığımız andan itibaren vatandaşa yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini bakılırsaceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazı azaltmış olacağız. Birinci yıl 3 ila 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da 2028’e geldiğimizde 10-15 milyar basmış olacağız.
Elektrik ve doğalgaza yapılan artırımlarda belirleyici olan yurt dışı piyasalarına dikkat çeken Dönmez, şunları lisana getirdi: Dövizle ithal ettiğimizde fiyat dalgalanmaları iç piyasalara olduğu üzere yansıyor. Akaryakıt fiyatları neredeyse haftada bir değişiyor. kimi vakit düşüyor, kimi vakit çıkıyor. Doğalgaz piyasasında yüklü petrol eserleri var. Petrol meblağları değiştiğinde 6 ay daha sonra doğalgaz fiyatlarını değiştiriyor demektir. Bu büsbütün yurt haricindeki piyasadaki artışlardan kaynaklanıyor. Alışılmış kurun yansıması da bu türlü oluyor.
Muhalefet kanadından TEİAŞ’ın özelleştirilmesine ait tenkitlere cevap veren Bakan Dönmez şu tabirlere yer verdi:
Burada bilhassa belirli muhalif kısımlar özelleştirmeye aralı. Her bir özelleştirmede bu cins muhalif telaffuzları duyuyoruz. Merhum Özal’dan bu güne kadar biroldukça hükümet geldi geçti. Özelleştirme daima gündemde oldu. Türkiye’de gerçekten son derece başarılı özelleştirmeler var. Maliyetlerin fazlaca üstünde amaçlara ulaşıldı. Bu kaynak altyapı hizmetlerine yansıtıldı. Devlet daha fazlaca düzenleme, denetlemeye odaklanarak, özel bölümün girmediği alanlara ağırlaşıyor. Özelleştirme son derece başarılı yönetildi. TEİAŞ’ta halka arz olacak. İdare ve kontrol bizde olacak. Çalışanlar bir daha kamu çalışanları olacak, özlük haklarında bir değişiklik olmayacak.
Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in açıklamalarından öne çıkan başlıklar şu biçimde:
Son birkaç yıldır Türkiye hem karada birebir zamandanizde arama faaliyetleri arttırdıkça TPAO daha da bir kıymetli hale geldi. Ağustos’ta 320 milyar metreküplük rezerv, gerisinden 195 milyar ek keşif yaptık. Bu sana da bildiğiniz üzere Amasra’da keşif yaptık. Anlık olarak Karadeniz’de yapılan tüm çalışmaları buradaki denetim merkezimizden izleyebiliyoruz. Elbet operasyon merkezi gemilerimiz. Oradaki datalar burada detaylanmış oluyor. Türkiye Petrolleri alanda da ağır çalışan bir kuruluş.
Türkiye’de petrol Cumhuriyet’in birinci senelerından bu yana az da olsa üretiliyor. TPAO merhum Menderes periyodunda kurulan bir kuruluş. Bundan daha sonra operasyonlara devam edecek. Petrol sanayisinde yalnızca kendi topraklarınıza bağlı kalarak büyümeniz biraz sonlu. O denli bakıldığında yerli üretimle, dışarıdaki üretimleri kıyasladığımızda dışarıdaki üretim daha fazla. Rusya’da alanlarımız var. Irak’ta üretimimiz var. Libya’da var. Derin denizlerde sondaj faaliyetleri yapmak isteyen ülkelerden bize birtakım teklifler geliyor.
Birinci keşif kuyusuyla bir arada birtakım hesaplamalar yapılıyor. Açıklanan sayılar hesap formülünün içerisinde kalanlar. daha sonrasında o sahanın çeşitli yerlerinde 3-4 yerlerde tespit kuyuları açıyoruz. O alanda petrol ya da gazı nasıl üretilir, mühendislik ve projelendirme kullanılacak parametreleri elde ediyoruz.
“10 YILIN ÜZERİNDE TÜRKİYE’YE YETİYOR”
540 milyar metreküp üretilebilir rezerv ölçüsü. Alanda kalabilecek gaz ölçülerini biz hesaba katmıyoruz. Olağanda keşif hesaplama formlarıyla uyumludur. bu biçimde bir sahayı TPAO değil de Shell de yapmış olsaydı bu sayıları açıklayacaktı. Teorik olarak 540 milyar metreküp 10 yılın üzerinde Türkiye’ye yetiyor. Bu dışarıdan almayacağımız manasına gelmiyor. Bu alanda 25-30 yıllık bir üretim planı yapıyoruz. Bugünkü datalarla yüzde 30-35 civarında gaz gereksinimimizi karşılayacağını söyleyebiliriz.
Deniz altında, kıyıda yapılacak işler var. Bunlar kesim parça ihale ediliyor. Aşikâr oranda iç kaynak ve dış finansman kullanarak devam edeceğiz. Derin deniz operasyonlarında deneyimi olan dünyada pek fazla şirket yok. Bilinen şirketleri davet edip, tekliflerimizi alıyoruz. En uygun teklifi tercih ediyoruz. Amerikalı, Avrupalı vakit zaman yerli firmalarla işbirliği yapıyoruz. Sahanın sahibi, ana operatör TPAO’dur. Görüşülen şirketler var, müzakere basamağında. Şu anda açıklamamız yanlışsız olmaz.
“2023’TE TESİRLERİNİ GÖRECEĞİZ”
Bu gazı üretip sisteme başladığımız andan itibaren vatandaşa yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini nazaranceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazı azaltmış olacağız. Birinci yıl 3 ila 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da 2028’e geldiğimizde 10-15 milyar basmış olacağız.
Şu anda ithal ettiğimiz gaza nazaran buradan çıkacak gazın maliyetinin daha düşük olduğunu gösteriyor. Buranın epey daha ekonomik bir maliyet bize sunacağı gösteriyor. Bir karadaki üretim maliyetlerine nazaran yatırım ve işletme daha maliyetli olacak. Biz Rusya, Azerbaycan, İran’dan gazı ithal ediyoruz. Binlerce kilometrelik boru sınırlarıyla geliyor. Bir kuyu başı üretim maliyeti var. Her vakit üretici olmaz. Farklı yatırımcılar da olabilir. Bizim avantajımız Hazar denizinde çıkan, İran’ın körfezde çıkan gaza bakılırsa taşıma maliyetlerine göre burası ekonomik olacak.
“İTHALAT DÜŞÜK OLARAK DEVAM EDECEK”
Bugünden bütün kontratları sonlandıracağız demek sözkonusu değil. Teorik olarak kendi talebi buradan karşılamak diye bir şey yok. İthalatımız devam edecek fakat düşük olarak devam edecek. Yakın geçmişe kadar boru sınırlarıyla Rusya, Azerbaycan ve İran’dan ithal ediyorduk. Bizim dört tane terminalimiz doğalgaz muhtaçlığının yarısını karşılayacak kapasitede.
Bizim kontratlarımızın yenilenme müddetlerinin gelmesi elimizi güçlendirecek. Daha esnek, kısa periyodik kontratları yapmış olma imkanına kavuşacağız.
Bizim birinci Tuna 1’de birinci keşfimizi yaptık. Türkali 1, Türkali 2, Türkali 3 tespit kuyumuzu açtık. Birinci sondajları Fatih gemimizle yatık. daha sonra Yasal gemimizi eklemiştik. Şu anda Türkali 2’de Yasal gemisi test süreçlerine devam ediyor. Sahanın tamamı için keşif ölçüsü deklare ettik. Amasra 1 bizim birinci deklare ettiğımız sahanın haricinde. 135 milyar metreküplük saha. Biz bu alanda 40’a kadar kuyu açmayı planlıyoruz. Birinci etapta üretime geçebilmek için 10 kuyu gayemiz var.
“BORU SINIRLARINI BAŞKA İHALE EDİYORUZ”
Filyos’ta kıyıda yapılması gereken terminaller var. Gazın ayrıştırıldığı, ısıtıldığı tesisler sistemimize bağlanmış olacak. Bir kuyunun tamamlanma müddeti, keşif maksatlılar aşağı üst 3 ay oluyor. Geçtiğimiz yıl sondaja başlamıştık. Birinci datayı Ağustos’un sonlarında verdik. Türkali 2 ve Türkali 3’de iki kat hızlandı sondajlarımız. Kuyuyu açmak yetmiyor. Oraya Yasal gidip öbür süreçler yapıyor. Kuyu açtınız, karaya gazı nasıl getireceksiniz. Kuyunun başlarında özel ekipmanlar yerleştiriliyor. Robotlar su altında çalışıyor. Boru sınırlarını başka ihale ediyoruz, onlar gelecek kıyıya bağlanmış olacağız. Amarsa 1 kuyusu Sakarya gaz alanının kuzey doğusunda kalıyor. Orada da ek kuyular açacağız. Burada bir üretim merkezimiz olacak suyun altında. Kollektörler var. Her kuyunun çıkışını muhakkak merkezlerde toplayacağız.
Karadeniz hem bizim hem Romanya’da yapılan keşif Hazar potansiyelini barındırdığını gösteriyor. Bulgaristan aramalarını arttırıyor. Tahminen Rusya yapabilir. Havza birbirine yakın olduğu için keşifler tarafların ilgisini çekiyor. Deniz üstü platformu kuracak olursak burası 3-4 yılda yetişmez. Bu tip derin denizlerde bütün işleri suyun altında, denizin tabanında yapıyorsunuz. Bu size maliyet ve vakit avantajı sağlıyor.
Kuyular aşağı üst 2 bin metre karanın içerisinde ilerliyor. Gemilerimiz son derece çağdaş. Tuna 1’de 5 bin metrelere kadar indik. Sondajları gemilerimizin kuleleriyle yapıyoruz. Yasal gemisi kuyuyu üretime hazırlıyor. Filitrasyon süreçleri için birtakım ekipmanların aşağıya yerleştirilmesi gerekiyor. daha sonra geminin üzerinde ayrıştırma süreçleri yapılacak.
Yerli robotlarımız Türkiye’de yerli firmanın tahlilidir. TPAO’nun dayanağı ile yapılmış bir tahlildir. Arkadaşlarımız Kaşif 1, Kaşif 2, Kaşif 3’ü geliştirmeye çalışıyor. Su altı robotlarının iki kolu var. Olağan insanın yapabildiği şeyleri yapıyor. örneğin somun sıkabiliyor. Oraya dalgıç indirmiş olsak, onun yapabileceği işleri daha kuvvetli suyun altında yapabiliyor. Biraz araba fabrikalarındaki robotları izleyenlerimiz gözünde canlandırırsa daha âlâ anlaşılabilir.
“YENİ KEŞİF İHTİMALLERİ VAR”
Amasra 1’deki sondaj sürecini tamamladık. Oradaki ölçüsü tespit etmiş olduk. Barbaros Hayrettin Paşa sismik çalışmalarına devam ediyor. Şu anda Türkali 2 gemisinin olduğu yerde yeni keşif maksatlı sondaj yapabiliriz. Muhtemelen önümüzdeki yılın birinci çeyreğinde olabilir. Karadeniz’de yeni keşif ihtimalleri var.
Gazhidrant Karadeniz’in tabanına yakın yerde potansiyeli var. Araştırma geliştirmeyi Çin ve Japonya çalışıyor. Endüstriyel ölçüde büyük teknoloji gelişmedi. Burada gelişme olursa bir manada ihtilal olur. Bu klasik petrol rezervlerin haricinde farklı bir şey olur. O başka bir potansiyel zira.
Ülkede kaynak çeşitliliği oluşturmaya çalışıyoruz. İran, Azerbaycan, Mavi Akım ile Rusya’dan gelen doğalgaz akışımız var. Biraz daha batıda Türk Akım var. Türk Akım 2 direkt Avrupa’ya gidiyor. Bizim mutabakatlarımızın tamamı ambargolardan evvel başlamış, bitmiş projeler. Marmara Ereğlisi’nda bir terminalimiz var. Silivri’de doğalgaz yeraltı depomuz var. Saros’da hazır terminalimiz olsun istiyoruz. Acil durumlarda bir gemiyi kaydırdığımızda yeni giriş noktası oluşturmak istiyoruz. Ege’de bir terminalimiz var. Doğumuzda kaynak, batımızda tüketim ülkeleri var. Güneyden bir giriş noktamız yok.
Bugüne kadar boru gazıyla tedarik eden ülkelerle meşakkat yaşamadık. Uygun münasebetler ortasında olduk. Daha uygun kaidelerde gazı getirebiliyorsak onu kullanmış olacağız. Müzakerelerde kaideler ortaya çıktıkça ‘şu kaynağı azaltalım, şu kaynağı yükseltelim’ deme bahtımız olacak.
Akdeniz’de gerek kendi gerekse KKTC’den aldığımız ruhsatlarla 7-8 sondaj çalışmamız oldu. Oruç Reis Antalya açıklarında 3d sismik çalışmalarına devam ediyor. Artık Yavuz’la alakalı çalışmamız var. Onu Sakarya gaz alanına göndermiş olacağız. Şu anda İstanbul Haydarpaşa’da bakımda.
“8 SONDAJ YAPTIK, BULURSAK AÇIKLARIZ”
Kendi alanlarımızda 8 sondaj yaptık. Bulursak açıklarız. Birtakım emareler, bilgiler var elimizde. Emin olmadan açıklamak istemiyoruz. Oradaki hak ve menfaatlerden vazgeçmiş değiliz. Memleketler arası hukukta da haklılığımız ayan beyan ortada. Buradan Yunanistan ana karasına uzaklık 600 kilometre. Bizi adeta ana karaya haspeden bir anlayış var. Dünyada Fransa ile İngiltere ile yaşanmış bir örnek var. Fransa’nın kıyılarına yakın ancak İngiltere’ye ilişkin iki üç adacık var. 1970’li senelerda yaşanmış bir itilaf, anlaşamamışlar. İngiltere bugünkü Yunanistan’ın tezini savunmuş. Memleketler arası Tahkim kıyıları ortak paylaşır demiş. Malta’da misal bir örnek var. Bu örnekler Türkye’nin haklılığını ortaya koyuyor.
Bizim en son Libya ile yaptığımız mutabakat adaların karasularını dikkate alarak kıyıdan kıyıya kesişen bir yer var. Mısır’la bir ihtilafımız yok. Bizim tezimiz, ada ülklerinin karasuları var. Kıyıdaş ülkeler ortak çizgi üzerinden bir yetki paylaşımı yapabilir. Mısır daha batıya gitmedi, zira Libya’nın alanına girmiş olacaktı. Evvel sismik çalışma yapıyorsunuz. Yerin altında bir yerde sinemasını çekiyorsunuz. İki boyutlu rontgeni, üç boyutu bir yerde bunun MR’ı oluyor. Bunun uzmanı ‘burada kitle var, bir kesim alın, biopsi’ diyor bir manada. Sismik çalışmalarda buralarda bir şey çıkmadıysa, gereksiz yere orada faaliyete girmeyiz. Zira bu sondaj faaliyetin maliyeti var.
“MISIR’LA İŞ BİRLİĞİNE ŞİMDİ KARAR VERMEDİK”
Mısır’a heyet gitti. Her iki ülkede niyet birliği ortaya çıktı. Görüşmeler teknik düzeyde devam ediyor. Bu tip işlerin kaldıracı olarak ekonomik ve ticari bağlantıları parametre olarak düşünüyoruz. Bir önyargımız yok. Uygun kurallar var ise, her iki ülkenin menfaatine uygun kurallar var ise olabilir. Mısır’la bu manada işbirliği yapıp yapılmayacağına dair çabucak hemen karar vermedik.
İsrail’de yeni bir hükümet inanç oyu aldı. Bu tip hükümet değişiklikleri geçmişte bozulan münasebetlerin onarımı açısından kıymetli fırsatlardır. Doğu Akdeniz’e kıyıdaş olan ülkelerle konferansla bir ortaya gelip, anlaştığımız ya da anlaşamadığımız bahisleri masaya yatırmak isteriz. Sayın Cumhurbaşkanımız bu mevzuda açık çek verdi. Herkes masaya gelsin, oturup konuşalım dedi. Bu meseleleri çözmek bütün ülkelerin menfaatine. Prensipte AB bu işe sıcak bakıyor. Lakin çabucak hemen daha şu tarihte toplanalım diye yanıt vermiş değil, süreç teknik olarak devam ediyor. Lübnan’da devam eden ihaleler oluyor lakin orada çabucak hemen bir keşif yok. Bulunun keşifler Akdeniz’in orta güneyinde.
Deniz yetki muahedesi Lübnan’la da olabilir. Kıyıdaş ülkelerin vilayetle de karşı kıyıdaş olması gerekmiyor. Bu manada Lübnan’la muahede yapılabilir. Bugüne kadar rastgele teşebbüs olmuş değil. Ortamızda bir Suriye var, hudutlarımız manada ihtilaf olabilecek bir bahis yok.
“ELEKTRİK VE DOĞALGAZ PİYASASI BÜSBÜTÜN YURT DIŞI PİYASASINA BAĞLI”
Elektrik ve doğalgaz piyasasına özetlemek gerekirse göz atmakta yarar var. Güç eserleri global manada fiyatlanan eserlerdir. Amerika’da doğalgaz ve petrolün ticarileştiği merkezler var. Buralarda bazında neredeyse iki kat hatta kimi yerlerde daha yüksek artış oldu. Son 20 yılın en düşük petrol meblağlarını gördük. Bugün 75 dolarları zorlayan petrol fiyatından bahsediyoruz. Güç mamüllerinde petrol bir yerde lokomotif eser, onu doğalgaz takip ediyor, kömür meblağları bir daha güç emtiası olduğu için takip ediyor. bazında petrol ve doğalgaz üzerinde iki kat ve üzerinde artışlar yaşandı. Petrolümüzün yüzde 92’isini ithal ediyoruz. Doğalgazda durum daha da berbat. Yüzde 1 yahut 2’sini karşılıyoruz.
Dövizle ithal ettiğimizde fiyat dalgalanmaları iç piyasalara olduğu üzere yansıyor. Akaryakıt meblağları neredeyse haftada bir değişiyor. kimi vakit düşüyor, kimi vakit çıkıyor. Doğalgaz piyasasında yüklü petrol eserleri var. Petrol fiyatları değiştiğinde 6 ay daha sonra doğalgaz fiyatlarını değiştiriyor demektir. Bu büsbütün yurt haricindeki piyasadaki artışlardan kaynaklanıyor. Doğal kurun yansıması da bu türlü oluyor.
“FİYATLARIN TÜRKİYE İKTİSADIYLA İLGİSİ YOK”
Bunun Türkiye iktisadıyla ilgisi yok. Büsbütün yurt haricinden ithal ettiğimiz bir eser. Kendiniz üretmediğiniz surece fiyat dalgalanmalarına maruz kalıyorsunuz. Kendi topraklarımızda üretmiş olsak maliyetlerimiz nazarance daha yeterli olacaktır. Bütün gayretimiz kendi kaynaklarımızı mümkün olduğu kadar kısa bir müddetde iktisada yansıtmak.
Elektrikte bizim fiyatlamamız her üç ayda bir çeyrek periyotlarda yapıyor. Maliyetlerde değişiklik var ise fiyatlara yansıyor. Doğalgazda düzenleme aylık olarak yapılır, zira ithal eser. Döviz bazlı hareketlenme, kurda oynamalar var ise aylık dönemlerde güncelleme yapılıyor. Her vakit da yapmıyoruz, muhtaçlık olunca yapıyoruz. Elektrikle ilgili bilhassa ortasında bulunduğumuz dönem epey kurak geçiyor. Bizim heyeti gücümüzün yüzde 28-30 hidrolik santrallerden oluşuyor. Barajlarda su düzeyi neredeyse yarı yarıya düştü. Sanayi tam çalışıyor, işyerlerimizi açtık. Bu açığı termik santrallerle kapatıyorsunuz. Orada doğalgaz ve kömür ithal eser. Orada fiyatlarda zarurî bir artışa gidilmiş oldu.
Yerli kömür öncelik verdiğimiz alanlardan bir tanesi. Türkiye’da linyit rezervimiz fazla lakin kalorisi ithal kömürlere nazaran gorece daha düşük. Lakin biz buna karşın yerli kömürü destekliyoruz. Yerli kömürde döviz çıkmamış oluyor, istihdamı sağlıyor. Vadeli elektrik bilhassa büyük tüketiciler açısından uzun periyotlu mutabakatlara girilebilir. Gelişmiş piyasalarda vardı. Büsbütün yerli yazılımla bunu yaptık. Haziran’ın başında devreye aldık. Misal piyasayı doğalgazda yapmış olacağız. Piyasanın derinliği artacak. Alana diğer yatırımcılar da girebilirler.
“AVRUPA İLE KIYASLANDIĞINDA TÜRKİYE ÇOK DAHA AVANTAJLI”
Akaryakıttaki ÖTV konusu olağan KDV’nin haricinde. Türkiye son birkaç yıldır bilhassa ham petrole gelen fiyat artışlarını direkt tüketiciye yansıtmamak için eşel taşınabilir diye isimlendirdiğimiz ÖTV üzerinden sübvanse etmiş oldu. Avrupa’yla kıyasladığımızda Türkiye epeyce daha avantajlı durumda.
AK Parti hükümetlerinin özelleştirme siyaseti, stratejisi var. Rafinerileri, petrokimya tesislerini özelleştirdik. Batılı uygulamalara baktığınızda bu alanda devletler yavaş yavaş çekiliyorlar. Özel şirketler daha verimli kaynakları kullanabiliyor. Bu verimlilik tüketicilere yansımış oluyor. Hakikaten TEDAŞ’ı, kimi verimsiz santrallerimizi özelleştirmiş olduk. Biroldukca yatırımcıyı Türkiye’ye çektik. Son senelerda güç bölümü 100 milyar dolarlık yatırım olmuş.
Özel dal dinamizmi epey daha dinamik. TEİAŞ bir kamu iktisadi teşekkülüdür. Burası klasik özelleştirme değil, halka arz. Çoğunluk payı devlette kalacak. İdare devlette olmaya devam edecek. Buna benzeri örnekler yurt haricinde da var. ABD, İngiltere, Avrupa’da üretim üniteleri halka açık durumda. Bu kaynak girişi sağlayacak. Biz de yeni yatırımlara gireceğiz.
“ÖZELLEŞTİRME SON DERECE BAŞARILI YÖNETİLDİ”
Burada bilhassa muhakkak muhalif kısımlar özelleştirmeye aralı. Her bir özelleştirmede bu tıp muhalif telaffuzları duyuyoruz. Merhum Özal’dan bu güne kadar biroldukça hükümet geldi geçti. Özelleştirme daima gündemde oldu. Türkiye’de sahiden son derece başarılı özelleştirmeler var. Maliyetlerin fazlaca üstünde gayelere ulaşıldı. Bu kaynak altyapı hizmetlerine yansıtıldı. Devlet daha hayli düzenleme, denetlemeye odaklanarak, özel bölümün girmediği alanlara ağırlaşıyor. Özelleştirme son derece başarılı yönetildi. TEİAŞ’ta halka arz olacak. İdare ve kontrol bizde olacak. Çalışanlar bir daha kamu çalışanları olacak, özlük haklarında bir değişiklik olmayacak.
İdare ve kontrol yetkisi bizde olan bir kurumdan bahsediyoruz. Çoğunluk payı kamuda olmaya devam edecek. Sahibinin kim olduğuna bakmaksızın her türlü teknik, tüzel, idari kurallarını koyar ve ona uygun denetlenir. Dünyada da buna benzeri fazlaca örnekler var. Bu şuna benziyor, hava yolları özelleşirse uçak düşer mi? Buradan hareketle bunun ondan bir farkı yok. Burada kamunun idaresi ve kontrolü bir daha devam edecek, telaşa gerek yok.
“YEŞİL GÜÇTE AVRUPA’DA 5.YİZ”
21. asırla bir arada başlayan iklim değişikliği ile gayret programı kapsamında en son Paris’te bir muahede yapıldı. Karbondioksit azaltımına ait taahhütlerde bulunuldu. Biz gelişmekte olan bir ülkeyiz. Türkiye artıştan azaltım taahhüdünde bulunuyorlar. Biz rastgele önlemi almasaydık, yılda 100 ton karbondioksit üretecektik, aldığımız önlemlerle 90 üreteceğiz. Artışı azaltacağız. Uygunlaştırma taahhüt ediyoruz. Yenilenebilir güç kaynaklarıyla ilgili teşvik kanunu çıkardık. 10 yıl mühletle alım garantisi verildi. Yeşil enerjiyi kullanıyoruz. Avrupa’da 5. dünyada 13. sıradayız yeşil güçte. Bilhassa AB tahminen yakın gelecekte yeşil mutabakatla alakalı bir çalışması var. İthal ettiği eser karbondioksit onların belirlediği hudutta salınım yaptıysanız size karbon vergisi uygulayacak. Üreticimize pak güç kaynaklarını öneriyoruz.
İmalat sanayimizden bahsedecek olursak. Camda doğalgaz da kullanabilirsiniz. Doğalgaz da karbondioksit emisyonu doğuruyor. Bunun lojistiğinde akaryakıt kullanıyorsunuzdur. Baktığınızda karbon ayak izi pek epeyce yerde var. Bizimki elektrik tüketimi açısından pak güç kaynağını belgelendirme gayesi. Endüstrici kömür kullanıyorsa risklerle, yüklerle karşı karşıya kalabilir.
Konutlarımızda doğalgaz kullanıyoruz. Çok az da olsa kömür de kullanılıyor. Her fosil yakıt karbondioksit salıyor. Atmosfer hepimizin atmosferi. Kirli atık üretiyorsanız artık iç deniz, dış deniz kalmadı. Okyanusları da etkiliyorsunuz. Sorumluluğu adil olarak paylaşmak lazım.
“TEK SAAT UYGULAMASIYLA KIYMETLİ TASARRUF ELDE ETTİK”
Yaz saati uygulaması gündemimizden çıkalı fazlaca oldu. Biz tek saat uygulamasıyla değerli bir tasarruf elde ettiğimizi biliyoruz. Dünyada da tek saat uygulamasına eğilim var. Maden bölümü Türkiye’de epeyce fazla bilinmiyor. Hak etmediği karalamayla karşı karşıya. Maden dalını taş toprak olarak görmeyelim. Beton, demir, çimentonun hepsi bu hammaddelerden üretiliyor. Biz şunu diyoruz, tabiat da bizim, maden de bizim.
Etraf standartlarına uyan her madencinin yanındayız. Yaklaşık 25 milyar dolarlık ithalatımız var. Aşağı üst 500 tona gelir. İthal edilen altının hepsi kuyum kesiminde kullanılmıyor. Bir değerleme, saklama aracı olarak kullanılıyor. Merkez Bankası da vakit zaman rezervlerinin bir kısmını altından tutabiliyor. Birinci beş yılda altın üretimimizi 100 tona çıkarmamız lazım. Bu sene inşallah 45 tonları yakalarız. Kâfi mi yetmez. Çevreyi, muhafaza, kullanma istikrarını düzgün yapacağız, herkes memnun olacak.
“HES’LERİN İNŞAAT SÜREÇLERİNDE BİRAZ DAHA DİKKATLİ OLACAĞIZ”
Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin’da hidrolik santrallerimiz 5 tane Keban’ın gücünde. Doğu Karadeniz’da hidrolikle alakalı bu cins tenkitler gelebiliyor. İnşaat safahatında birtakım rahatsızlıklar doğuruyor olabilir lakin konutunuzda kapsamlı tadilata kalktığınızda 3-5 gün rahatsız oluruz. daha sonrasında pırıl pırıl çalışan santrallerimiz var. İnşaat bittikten daha sonra manzara kirliliği de ortadan kalkmış oluyor. Bu sene yağışlar düşük seyrediyor. Birtakım yerlerde güzeliz. Yenilenebilir güç kaynaklarımıza devam edeceğiz. İnşaat sürecinde biraz daha dikkatli olacağız.
: İlginizi Çekebilir
Bakan Dönmez mevzuyla ilgili olarak konuşmasını şu biçimde sürdürdü:
Bu gazı üretip sisteme başladığımız andan itibaren vatandaşa yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini bakılırsaceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazı azaltmış olacağız. Birinci yıl 3 ila 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da 2028’e geldiğimizde 10-15 milyar basmış olacağız.
Elektrik ve doğalgaza yapılan artırımlarda belirleyici olan yurt dışı piyasalarına dikkat çeken Dönmez, şunları lisana getirdi: Dövizle ithal ettiğimizde fiyat dalgalanmaları iç piyasalara olduğu üzere yansıyor. Akaryakıt fiyatları neredeyse haftada bir değişiyor. kimi vakit düşüyor, kimi vakit çıkıyor. Doğalgaz piyasasında yüklü petrol eserleri var. Petrol meblağları değiştiğinde 6 ay daha sonra doğalgaz fiyatlarını değiştiriyor demektir. Bu büsbütün yurt haricindeki piyasadaki artışlardan kaynaklanıyor. Alışılmış kurun yansıması da bu türlü oluyor.
Muhalefet kanadından TEİAŞ’ın özelleştirilmesine ait tenkitlere cevap veren Bakan Dönmez şu tabirlere yer verdi:
Burada bilhassa belirli muhalif kısımlar özelleştirmeye aralı. Her bir özelleştirmede bu cins muhalif telaffuzları duyuyoruz. Merhum Özal’dan bu güne kadar biroldukça hükümet geldi geçti. Özelleştirme daima gündemde oldu. Türkiye’de gerçekten son derece başarılı özelleştirmeler var. Maliyetlerin fazlaca üstünde amaçlara ulaşıldı. Bu kaynak altyapı hizmetlerine yansıtıldı. Devlet daha fazlaca düzenleme, denetlemeye odaklanarak, özel bölümün girmediği alanlara ağırlaşıyor. Özelleştirme son derece başarılı yönetildi. TEİAŞ’ta halka arz olacak. İdare ve kontrol bizde olacak. Çalışanlar bir daha kamu çalışanları olacak, özlük haklarında bir değişiklik olmayacak.
Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in açıklamalarından öne çıkan başlıklar şu biçimde:
Son birkaç yıldır Türkiye hem karada birebir zamandanizde arama faaliyetleri arttırdıkça TPAO daha da bir kıymetli hale geldi. Ağustos’ta 320 milyar metreküplük rezerv, gerisinden 195 milyar ek keşif yaptık. Bu sana da bildiğiniz üzere Amasra’da keşif yaptık. Anlık olarak Karadeniz’de yapılan tüm çalışmaları buradaki denetim merkezimizden izleyebiliyoruz. Elbet operasyon merkezi gemilerimiz. Oradaki datalar burada detaylanmış oluyor. Türkiye Petrolleri alanda da ağır çalışan bir kuruluş.
Türkiye’de petrol Cumhuriyet’in birinci senelerından bu yana az da olsa üretiliyor. TPAO merhum Menderes periyodunda kurulan bir kuruluş. Bundan daha sonra operasyonlara devam edecek. Petrol sanayisinde yalnızca kendi topraklarınıza bağlı kalarak büyümeniz biraz sonlu. O denli bakıldığında yerli üretimle, dışarıdaki üretimleri kıyasladığımızda dışarıdaki üretim daha fazla. Rusya’da alanlarımız var. Irak’ta üretimimiz var. Libya’da var. Derin denizlerde sondaj faaliyetleri yapmak isteyen ülkelerden bize birtakım teklifler geliyor.
Birinci keşif kuyusuyla bir arada birtakım hesaplamalar yapılıyor. Açıklanan sayılar hesap formülünün içerisinde kalanlar. daha sonrasında o sahanın çeşitli yerlerinde 3-4 yerlerde tespit kuyuları açıyoruz. O alanda petrol ya da gazı nasıl üretilir, mühendislik ve projelendirme kullanılacak parametreleri elde ediyoruz.
“10 YILIN ÜZERİNDE TÜRKİYE’YE YETİYOR”
540 milyar metreküp üretilebilir rezerv ölçüsü. Alanda kalabilecek gaz ölçülerini biz hesaba katmıyoruz. Olağanda keşif hesaplama formlarıyla uyumludur. bu biçimde bir sahayı TPAO değil de Shell de yapmış olsaydı bu sayıları açıklayacaktı. Teorik olarak 540 milyar metreküp 10 yılın üzerinde Türkiye’ye yetiyor. Bu dışarıdan almayacağımız manasına gelmiyor. Bu alanda 25-30 yıllık bir üretim planı yapıyoruz. Bugünkü datalarla yüzde 30-35 civarında gaz gereksinimimizi karşılayacağını söyleyebiliriz.
Deniz altında, kıyıda yapılacak işler var. Bunlar kesim parça ihale ediliyor. Aşikâr oranda iç kaynak ve dış finansman kullanarak devam edeceğiz. Derin deniz operasyonlarında deneyimi olan dünyada pek fazla şirket yok. Bilinen şirketleri davet edip, tekliflerimizi alıyoruz. En uygun teklifi tercih ediyoruz. Amerikalı, Avrupalı vakit zaman yerli firmalarla işbirliği yapıyoruz. Sahanın sahibi, ana operatör TPAO’dur. Görüşülen şirketler var, müzakere basamağında. Şu anda açıklamamız yanlışsız olmaz.
“2023’TE TESİRLERİNİ GÖRECEĞİZ”
Bu gazı üretip sisteme başladığımız andan itibaren vatandaşa yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini nazaranceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazı azaltmış olacağız. Birinci yıl 3 ila 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da 2028’e geldiğimizde 10-15 milyar basmış olacağız.
Şu anda ithal ettiğimiz gaza nazaran buradan çıkacak gazın maliyetinin daha düşük olduğunu gösteriyor. Buranın epey daha ekonomik bir maliyet bize sunacağı gösteriyor. Bir karadaki üretim maliyetlerine nazaran yatırım ve işletme daha maliyetli olacak. Biz Rusya, Azerbaycan, İran’dan gazı ithal ediyoruz. Binlerce kilometrelik boru sınırlarıyla geliyor. Bir kuyu başı üretim maliyeti var. Her vakit üretici olmaz. Farklı yatırımcılar da olabilir. Bizim avantajımız Hazar denizinde çıkan, İran’ın körfezde çıkan gaza bakılırsa taşıma maliyetlerine göre burası ekonomik olacak.
“İTHALAT DÜŞÜK OLARAK DEVAM EDECEK”
Bugünden bütün kontratları sonlandıracağız demek sözkonusu değil. Teorik olarak kendi talebi buradan karşılamak diye bir şey yok. İthalatımız devam edecek fakat düşük olarak devam edecek. Yakın geçmişe kadar boru sınırlarıyla Rusya, Azerbaycan ve İran’dan ithal ediyorduk. Bizim dört tane terminalimiz doğalgaz muhtaçlığının yarısını karşılayacak kapasitede.
Bizim kontratlarımızın yenilenme müddetlerinin gelmesi elimizi güçlendirecek. Daha esnek, kısa periyodik kontratları yapmış olma imkanına kavuşacağız.
Bizim birinci Tuna 1’de birinci keşfimizi yaptık. Türkali 1, Türkali 2, Türkali 3 tespit kuyumuzu açtık. Birinci sondajları Fatih gemimizle yatık. daha sonra Yasal gemimizi eklemiştik. Şu anda Türkali 2’de Yasal gemisi test süreçlerine devam ediyor. Sahanın tamamı için keşif ölçüsü deklare ettik. Amasra 1 bizim birinci deklare ettiğımız sahanın haricinde. 135 milyar metreküplük saha. Biz bu alanda 40’a kadar kuyu açmayı planlıyoruz. Birinci etapta üretime geçebilmek için 10 kuyu gayemiz var.
“BORU SINIRLARINI BAŞKA İHALE EDİYORUZ”
Filyos’ta kıyıda yapılması gereken terminaller var. Gazın ayrıştırıldığı, ısıtıldığı tesisler sistemimize bağlanmış olacak. Bir kuyunun tamamlanma müddeti, keşif maksatlılar aşağı üst 3 ay oluyor. Geçtiğimiz yıl sondaja başlamıştık. Birinci datayı Ağustos’un sonlarında verdik. Türkali 2 ve Türkali 3’de iki kat hızlandı sondajlarımız. Kuyuyu açmak yetmiyor. Oraya Yasal gidip öbür süreçler yapıyor. Kuyu açtınız, karaya gazı nasıl getireceksiniz. Kuyunun başlarında özel ekipmanlar yerleştiriliyor. Robotlar su altında çalışıyor. Boru sınırlarını başka ihale ediyoruz, onlar gelecek kıyıya bağlanmış olacağız. Amarsa 1 kuyusu Sakarya gaz alanının kuzey doğusunda kalıyor. Orada da ek kuyular açacağız. Burada bir üretim merkezimiz olacak suyun altında. Kollektörler var. Her kuyunun çıkışını muhakkak merkezlerde toplayacağız.
Karadeniz hem bizim hem Romanya’da yapılan keşif Hazar potansiyelini barındırdığını gösteriyor. Bulgaristan aramalarını arttırıyor. Tahminen Rusya yapabilir. Havza birbirine yakın olduğu için keşifler tarafların ilgisini çekiyor. Deniz üstü platformu kuracak olursak burası 3-4 yılda yetişmez. Bu tip derin denizlerde bütün işleri suyun altında, denizin tabanında yapıyorsunuz. Bu size maliyet ve vakit avantajı sağlıyor.
Kuyular aşağı üst 2 bin metre karanın içerisinde ilerliyor. Gemilerimiz son derece çağdaş. Tuna 1’de 5 bin metrelere kadar indik. Sondajları gemilerimizin kuleleriyle yapıyoruz. Yasal gemisi kuyuyu üretime hazırlıyor. Filitrasyon süreçleri için birtakım ekipmanların aşağıya yerleştirilmesi gerekiyor. daha sonra geminin üzerinde ayrıştırma süreçleri yapılacak.
Yerli robotlarımız Türkiye’de yerli firmanın tahlilidir. TPAO’nun dayanağı ile yapılmış bir tahlildir. Arkadaşlarımız Kaşif 1, Kaşif 2, Kaşif 3’ü geliştirmeye çalışıyor. Su altı robotlarının iki kolu var. Olağan insanın yapabildiği şeyleri yapıyor. örneğin somun sıkabiliyor. Oraya dalgıç indirmiş olsak, onun yapabileceği işleri daha kuvvetli suyun altında yapabiliyor. Biraz araba fabrikalarındaki robotları izleyenlerimiz gözünde canlandırırsa daha âlâ anlaşılabilir.
“YENİ KEŞİF İHTİMALLERİ VAR”
Amasra 1’deki sondaj sürecini tamamladık. Oradaki ölçüsü tespit etmiş olduk. Barbaros Hayrettin Paşa sismik çalışmalarına devam ediyor. Şu anda Türkali 2 gemisinin olduğu yerde yeni keşif maksatlı sondaj yapabiliriz. Muhtemelen önümüzdeki yılın birinci çeyreğinde olabilir. Karadeniz’de yeni keşif ihtimalleri var.
Gazhidrant Karadeniz’in tabanına yakın yerde potansiyeli var. Araştırma geliştirmeyi Çin ve Japonya çalışıyor. Endüstriyel ölçüde büyük teknoloji gelişmedi. Burada gelişme olursa bir manada ihtilal olur. Bu klasik petrol rezervlerin haricinde farklı bir şey olur. O başka bir potansiyel zira.
Ülkede kaynak çeşitliliği oluşturmaya çalışıyoruz. İran, Azerbaycan, Mavi Akım ile Rusya’dan gelen doğalgaz akışımız var. Biraz daha batıda Türk Akım var. Türk Akım 2 direkt Avrupa’ya gidiyor. Bizim mutabakatlarımızın tamamı ambargolardan evvel başlamış, bitmiş projeler. Marmara Ereğlisi’nda bir terminalimiz var. Silivri’de doğalgaz yeraltı depomuz var. Saros’da hazır terminalimiz olsun istiyoruz. Acil durumlarda bir gemiyi kaydırdığımızda yeni giriş noktası oluşturmak istiyoruz. Ege’de bir terminalimiz var. Doğumuzda kaynak, batımızda tüketim ülkeleri var. Güneyden bir giriş noktamız yok.
Bugüne kadar boru gazıyla tedarik eden ülkelerle meşakkat yaşamadık. Uygun münasebetler ortasında olduk. Daha uygun kaidelerde gazı getirebiliyorsak onu kullanmış olacağız. Müzakerelerde kaideler ortaya çıktıkça ‘şu kaynağı azaltalım, şu kaynağı yükseltelim’ deme bahtımız olacak.
Akdeniz’de gerek kendi gerekse KKTC’den aldığımız ruhsatlarla 7-8 sondaj çalışmamız oldu. Oruç Reis Antalya açıklarında 3d sismik çalışmalarına devam ediyor. Artık Yavuz’la alakalı çalışmamız var. Onu Sakarya gaz alanına göndermiş olacağız. Şu anda İstanbul Haydarpaşa’da bakımda.
“8 SONDAJ YAPTIK, BULURSAK AÇIKLARIZ”
Kendi alanlarımızda 8 sondaj yaptık. Bulursak açıklarız. Birtakım emareler, bilgiler var elimizde. Emin olmadan açıklamak istemiyoruz. Oradaki hak ve menfaatlerden vazgeçmiş değiliz. Memleketler arası hukukta da haklılığımız ayan beyan ortada. Buradan Yunanistan ana karasına uzaklık 600 kilometre. Bizi adeta ana karaya haspeden bir anlayış var. Dünyada Fransa ile İngiltere ile yaşanmış bir örnek var. Fransa’nın kıyılarına yakın ancak İngiltere’ye ilişkin iki üç adacık var. 1970’li senelerda yaşanmış bir itilaf, anlaşamamışlar. İngiltere bugünkü Yunanistan’ın tezini savunmuş. Memleketler arası Tahkim kıyıları ortak paylaşır demiş. Malta’da misal bir örnek var. Bu örnekler Türkye’nin haklılığını ortaya koyuyor.
Bizim en son Libya ile yaptığımız mutabakat adaların karasularını dikkate alarak kıyıdan kıyıya kesişen bir yer var. Mısır’la bir ihtilafımız yok. Bizim tezimiz, ada ülklerinin karasuları var. Kıyıdaş ülkeler ortak çizgi üzerinden bir yetki paylaşımı yapabilir. Mısır daha batıya gitmedi, zira Libya’nın alanına girmiş olacaktı. Evvel sismik çalışma yapıyorsunuz. Yerin altında bir yerde sinemasını çekiyorsunuz. İki boyutlu rontgeni, üç boyutu bir yerde bunun MR’ı oluyor. Bunun uzmanı ‘burada kitle var, bir kesim alın, biopsi’ diyor bir manada. Sismik çalışmalarda buralarda bir şey çıkmadıysa, gereksiz yere orada faaliyete girmeyiz. Zira bu sondaj faaliyetin maliyeti var.
“MISIR’LA İŞ BİRLİĞİNE ŞİMDİ KARAR VERMEDİK”
Mısır’a heyet gitti. Her iki ülkede niyet birliği ortaya çıktı. Görüşmeler teknik düzeyde devam ediyor. Bu tip işlerin kaldıracı olarak ekonomik ve ticari bağlantıları parametre olarak düşünüyoruz. Bir önyargımız yok. Uygun kurallar var ise, her iki ülkenin menfaatine uygun kurallar var ise olabilir. Mısır’la bu manada işbirliği yapıp yapılmayacağına dair çabucak hemen karar vermedik.
İsrail’de yeni bir hükümet inanç oyu aldı. Bu tip hükümet değişiklikleri geçmişte bozulan münasebetlerin onarımı açısından kıymetli fırsatlardır. Doğu Akdeniz’e kıyıdaş olan ülkelerle konferansla bir ortaya gelip, anlaştığımız ya da anlaşamadığımız bahisleri masaya yatırmak isteriz. Sayın Cumhurbaşkanımız bu mevzuda açık çek verdi. Herkes masaya gelsin, oturup konuşalım dedi. Bu meseleleri çözmek bütün ülkelerin menfaatine. Prensipte AB bu işe sıcak bakıyor. Lakin çabucak hemen daha şu tarihte toplanalım diye yanıt vermiş değil, süreç teknik olarak devam ediyor. Lübnan’da devam eden ihaleler oluyor lakin orada çabucak hemen bir keşif yok. Bulunun keşifler Akdeniz’in orta güneyinde.
Deniz yetki muahedesi Lübnan’la da olabilir. Kıyıdaş ülkelerin vilayetle de karşı kıyıdaş olması gerekmiyor. Bu manada Lübnan’la muahede yapılabilir. Bugüne kadar rastgele teşebbüs olmuş değil. Ortamızda bir Suriye var, hudutlarımız manada ihtilaf olabilecek bir bahis yok.
“ELEKTRİK VE DOĞALGAZ PİYASASI BÜSBÜTÜN YURT DIŞI PİYASASINA BAĞLI”
Elektrik ve doğalgaz piyasasına özetlemek gerekirse göz atmakta yarar var. Güç eserleri global manada fiyatlanan eserlerdir. Amerika’da doğalgaz ve petrolün ticarileştiği merkezler var. Buralarda bazında neredeyse iki kat hatta kimi yerlerde daha yüksek artış oldu. Son 20 yılın en düşük petrol meblağlarını gördük. Bugün 75 dolarları zorlayan petrol fiyatından bahsediyoruz. Güç mamüllerinde petrol bir yerde lokomotif eser, onu doğalgaz takip ediyor, kömür meblağları bir daha güç emtiası olduğu için takip ediyor. bazında petrol ve doğalgaz üzerinde iki kat ve üzerinde artışlar yaşandı. Petrolümüzün yüzde 92’isini ithal ediyoruz. Doğalgazda durum daha da berbat. Yüzde 1 yahut 2’sini karşılıyoruz.
Dövizle ithal ettiğimizde fiyat dalgalanmaları iç piyasalara olduğu üzere yansıyor. Akaryakıt meblağları neredeyse haftada bir değişiyor. kimi vakit düşüyor, kimi vakit çıkıyor. Doğalgaz piyasasında yüklü petrol eserleri var. Petrol fiyatları değiştiğinde 6 ay daha sonra doğalgaz fiyatlarını değiştiriyor demektir. Bu büsbütün yurt haricindeki piyasadaki artışlardan kaynaklanıyor. Doğal kurun yansıması da bu türlü oluyor.
“FİYATLARIN TÜRKİYE İKTİSADIYLA İLGİSİ YOK”
Bunun Türkiye iktisadıyla ilgisi yok. Büsbütün yurt haricinden ithal ettiğimiz bir eser. Kendiniz üretmediğiniz surece fiyat dalgalanmalarına maruz kalıyorsunuz. Kendi topraklarımızda üretmiş olsak maliyetlerimiz nazarance daha yeterli olacaktır. Bütün gayretimiz kendi kaynaklarımızı mümkün olduğu kadar kısa bir müddetde iktisada yansıtmak.
Elektrikte bizim fiyatlamamız her üç ayda bir çeyrek periyotlarda yapıyor. Maliyetlerde değişiklik var ise fiyatlara yansıyor. Doğalgazda düzenleme aylık olarak yapılır, zira ithal eser. Döviz bazlı hareketlenme, kurda oynamalar var ise aylık dönemlerde güncelleme yapılıyor. Her vakit da yapmıyoruz, muhtaçlık olunca yapıyoruz. Elektrikle ilgili bilhassa ortasında bulunduğumuz dönem epey kurak geçiyor. Bizim heyeti gücümüzün yüzde 28-30 hidrolik santrallerden oluşuyor. Barajlarda su düzeyi neredeyse yarı yarıya düştü. Sanayi tam çalışıyor, işyerlerimizi açtık. Bu açığı termik santrallerle kapatıyorsunuz. Orada doğalgaz ve kömür ithal eser. Orada fiyatlarda zarurî bir artışa gidilmiş oldu.
Yerli kömür öncelik verdiğimiz alanlardan bir tanesi. Türkiye’da linyit rezervimiz fazla lakin kalorisi ithal kömürlere nazaran gorece daha düşük. Lakin biz buna karşın yerli kömürü destekliyoruz. Yerli kömürde döviz çıkmamış oluyor, istihdamı sağlıyor. Vadeli elektrik bilhassa büyük tüketiciler açısından uzun periyotlu mutabakatlara girilebilir. Gelişmiş piyasalarda vardı. Büsbütün yerli yazılımla bunu yaptık. Haziran’ın başında devreye aldık. Misal piyasayı doğalgazda yapmış olacağız. Piyasanın derinliği artacak. Alana diğer yatırımcılar da girebilirler.
“AVRUPA İLE KIYASLANDIĞINDA TÜRKİYE ÇOK DAHA AVANTAJLI”
Akaryakıttaki ÖTV konusu olağan KDV’nin haricinde. Türkiye son birkaç yıldır bilhassa ham petrole gelen fiyat artışlarını direkt tüketiciye yansıtmamak için eşel taşınabilir diye isimlendirdiğimiz ÖTV üzerinden sübvanse etmiş oldu. Avrupa’yla kıyasladığımızda Türkiye epeyce daha avantajlı durumda.
AK Parti hükümetlerinin özelleştirme siyaseti, stratejisi var. Rafinerileri, petrokimya tesislerini özelleştirdik. Batılı uygulamalara baktığınızda bu alanda devletler yavaş yavaş çekiliyorlar. Özel şirketler daha verimli kaynakları kullanabiliyor. Bu verimlilik tüketicilere yansımış oluyor. Hakikaten TEDAŞ’ı, kimi verimsiz santrallerimizi özelleştirmiş olduk. Biroldukca yatırımcıyı Türkiye’ye çektik. Son senelerda güç bölümü 100 milyar dolarlık yatırım olmuş.
Özel dal dinamizmi epey daha dinamik. TEİAŞ bir kamu iktisadi teşekkülüdür. Burası klasik özelleştirme değil, halka arz. Çoğunluk payı devlette kalacak. İdare devlette olmaya devam edecek. Buna benzeri örnekler yurt haricinde da var. ABD, İngiltere, Avrupa’da üretim üniteleri halka açık durumda. Bu kaynak girişi sağlayacak. Biz de yeni yatırımlara gireceğiz.
“ÖZELLEŞTİRME SON DERECE BAŞARILI YÖNETİLDİ”
Burada bilhassa muhakkak muhalif kısımlar özelleştirmeye aralı. Her bir özelleştirmede bu tıp muhalif telaffuzları duyuyoruz. Merhum Özal’dan bu güne kadar biroldukça hükümet geldi geçti. Özelleştirme daima gündemde oldu. Türkiye’de sahiden son derece başarılı özelleştirmeler var. Maliyetlerin fazlaca üstünde gayelere ulaşıldı. Bu kaynak altyapı hizmetlerine yansıtıldı. Devlet daha hayli düzenleme, denetlemeye odaklanarak, özel bölümün girmediği alanlara ağırlaşıyor. Özelleştirme son derece başarılı yönetildi. TEİAŞ’ta halka arz olacak. İdare ve kontrol bizde olacak. Çalışanlar bir daha kamu çalışanları olacak, özlük haklarında bir değişiklik olmayacak.
İdare ve kontrol yetkisi bizde olan bir kurumdan bahsediyoruz. Çoğunluk payı kamuda olmaya devam edecek. Sahibinin kim olduğuna bakmaksızın her türlü teknik, tüzel, idari kurallarını koyar ve ona uygun denetlenir. Dünyada da buna benzeri fazlaca örnekler var. Bu şuna benziyor, hava yolları özelleşirse uçak düşer mi? Buradan hareketle bunun ondan bir farkı yok. Burada kamunun idaresi ve kontrolü bir daha devam edecek, telaşa gerek yok.
“YEŞİL GÜÇTE AVRUPA’DA 5.YİZ”
21. asırla bir arada başlayan iklim değişikliği ile gayret programı kapsamında en son Paris’te bir muahede yapıldı. Karbondioksit azaltımına ait taahhütlerde bulunuldu. Biz gelişmekte olan bir ülkeyiz. Türkiye artıştan azaltım taahhüdünde bulunuyorlar. Biz rastgele önlemi almasaydık, yılda 100 ton karbondioksit üretecektik, aldığımız önlemlerle 90 üreteceğiz. Artışı azaltacağız. Uygunlaştırma taahhüt ediyoruz. Yenilenebilir güç kaynaklarıyla ilgili teşvik kanunu çıkardık. 10 yıl mühletle alım garantisi verildi. Yeşil enerjiyi kullanıyoruz. Avrupa’da 5. dünyada 13. sıradayız yeşil güçte. Bilhassa AB tahminen yakın gelecekte yeşil mutabakatla alakalı bir çalışması var. İthal ettiği eser karbondioksit onların belirlediği hudutta salınım yaptıysanız size karbon vergisi uygulayacak. Üreticimize pak güç kaynaklarını öneriyoruz.
İmalat sanayimizden bahsedecek olursak. Camda doğalgaz da kullanabilirsiniz. Doğalgaz da karbondioksit emisyonu doğuruyor. Bunun lojistiğinde akaryakıt kullanıyorsunuzdur. Baktığınızda karbon ayak izi pek epeyce yerde var. Bizimki elektrik tüketimi açısından pak güç kaynağını belgelendirme gayesi. Endüstrici kömür kullanıyorsa risklerle, yüklerle karşı karşıya kalabilir.
Konutlarımızda doğalgaz kullanıyoruz. Çok az da olsa kömür de kullanılıyor. Her fosil yakıt karbondioksit salıyor. Atmosfer hepimizin atmosferi. Kirli atık üretiyorsanız artık iç deniz, dış deniz kalmadı. Okyanusları da etkiliyorsunuz. Sorumluluğu adil olarak paylaşmak lazım.
“TEK SAAT UYGULAMASIYLA KIYMETLİ TASARRUF ELDE ETTİK”
Yaz saati uygulaması gündemimizden çıkalı fazlaca oldu. Biz tek saat uygulamasıyla değerli bir tasarruf elde ettiğimizi biliyoruz. Dünyada da tek saat uygulamasına eğilim var. Maden bölümü Türkiye’de epeyce fazla bilinmiyor. Hak etmediği karalamayla karşı karşıya. Maden dalını taş toprak olarak görmeyelim. Beton, demir, çimentonun hepsi bu hammaddelerden üretiliyor. Biz şunu diyoruz, tabiat da bizim, maden de bizim.
Etraf standartlarına uyan her madencinin yanındayız. Yaklaşık 25 milyar dolarlık ithalatımız var. Aşağı üst 500 tona gelir. İthal edilen altının hepsi kuyum kesiminde kullanılmıyor. Bir değerleme, saklama aracı olarak kullanılıyor. Merkez Bankası da vakit zaman rezervlerinin bir kısmını altından tutabiliyor. Birinci beş yılda altın üretimimizi 100 tona çıkarmamız lazım. Bu sene inşallah 45 tonları yakalarız. Kâfi mi yetmez. Çevreyi, muhafaza, kullanma istikrarını düzgün yapacağız, herkes memnun olacak.
“HES’LERİN İNŞAAT SÜREÇLERİNDE BİRAZ DAHA DİKKATLİ OLACAĞIZ”
Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin’da hidrolik santrallerimiz 5 tane Keban’ın gücünde. Doğu Karadeniz’da hidrolikle alakalı bu cins tenkitler gelebiliyor. İnşaat safahatında birtakım rahatsızlıklar doğuruyor olabilir lakin konutunuzda kapsamlı tadilata kalktığınızda 3-5 gün rahatsız oluruz. daha sonrasında pırıl pırıl çalışan santrallerimiz var. İnşaat bittikten daha sonra manzara kirliliği de ortadan kalkmış oluyor. Bu sene yağışlar düşük seyrediyor. Birtakım yerlerde güzeliz. Yenilenebilir güç kaynaklarımıza devam edeceğiz. İnşaat sürecinde biraz daha dikkatli olacağız.
: İlginizi Çekebilir
- Büyük göç başlıyor! Biroldukca bölgede adım atacak yer kalmadı…
- İzmir mitingine sert tenkit: CHP, HDP’ye dönüşüyor!
- Aşı olanlara uyarı! Bu belirtilere dikkat