Professional
New member
Likya uygarlığının başşehri Patara, Akdeniz’in en kıymetli kentleri içindeydı. Tarihi bugünkü datalarla M.Ö. 6’ncı bin yıla inen bu kent sahip olduğu limanla bölgesinin önder ticaret merkezlerinden biri oldu. çabucak hemen gitmeyenler için Patara denince akla süper kıyısı ve kum doruklarındaki görüntüleri yansıtan fotoğraflar geliyor. Fakat Patara’nın antik kenti ile birlikte tek bir fotoğraf karesine sığamayacak kadar hoş olduğunu lakin orada bulununca anlıyorsunuz. Sahip olduğu tarihi ve kültürel mirası ölçmek ise imkânsız denebilir. İşte bu yüzden 2020 yılını Kültür ve Turizm Bakanlığı ‘Patara yılı’ olarak ilan etmişti; 2021 de devam ediyor bu statüsü. Artık yerli ve yabancı turistler tarafınca ziyaretçi rekorları kırılıyor. Patara, yüzseneler boyunca kum dorukların altında bir daha ayağa kalkmayı bekliyordu.
GEÇMİŞTEN GELECEĞE KÖPRÜ
1988’de Türkiye’de arkeolojinin en kıymetli isimlerinden biri olan Prof. Dr. Fahri Işık burada hafriyat çalışmalarına başladı. Binlerce yıllık uygarlığa ait bilinmeyenleri günışığına çıkardı. Prof. Dr. Fahri Işık’ın ‘hayatın ta kendisi’ olarak tanımladığı arkeolojiyi daha sonrasında Patara’da hafriyat başkanlığını sürdüren Akdeniz Üniversitesi (AÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Havva İşkan Işık, ‘gelmişten geleceğe bir köprü’ olarak anlatıyor. Biz de farklı meslekleri incelediğimiz ‘İşin Peşinde’ köşesi için bugün Patara’da arkeologların ortasına karıştık.
SABAH ERKEN KALKILIYOR
Evvel arkeologların günlük mesaini anlatalım. Burada işler güneş doğmadan başlıyor. Biz de geceden gelip hafriyat meskenine yerleştik. Hafriyat konutunda nazaranvli arkeologlar, istekli öğrenciler ve belli alanlarda çalışan uzmanlar kalıyor. Kurallar kesin çizgilerle belirlenmiş. Temizlikten yemeğe kadar bütün işlerde nazaranv paylaşımı temel. Her iş makul bir takvime ve programa göre yapılıyor. Herkes 05.00’te uyanıyor. Kahvaltı nazaranvli olanlar tarafınca hazırlanıyor ve süratlice hafriyat alanına geçiliyor. nazaranv paylaşımı alanda daha da ayrıntılı uygulanıyor.
ACEMİLERE EL ARABASI
Patara Hafriyatı Lider Yardımcısı Doç. Dr. Erkan Dündar’ın koordinesinde hafriyat yapılan ve Patara’ya dair en erken yerleşime dair kalıntılar bulunan ‘Tepecik’ bölgesi.ne gidiyoruz. Dündar, “Bizim için sabah ışığı epey değerli. İşe başlamadan epey ince ölçümler yapılıyor ve bölgenin havadan fotoğrafları çekiliyor” diyor. Tepecik bölgesinde şu anda 2 bin 300 yıllık kalıntılar açığa çıkarılıyor. Bir yangın geçirmiş ve konutların ortasındaki eşyalar olduğu üzere kalmış. Hafriyat sürecine başlamadan evvel Prof. Işık ve Doç. Dr. Dündar aletleri kullanırken hassas olmamı ve yavaş hareket etmem gerektiğini söylüyor. Hafriyatta acemiler el arabası ile çalışıyor. daha sonra kürek sonrasındasında kazma geliyor.
CERRAH HASSASİYETİ
Burası mutfak gereçlerinin bol olduğu bir alan olduğu için fırçayı biraz kullanmaya başladıkça karşımıza bir amfora çıkıyor. Arkeologlar için pek bayağı tahminen lakin 2 bin 300 yıldır toprağın altında gömülü olan bu modüle dokunmak benim için çok heyecan verici. Kazılan çukurlarda iki büklüm hafriyat yapmak güç iş. Burada çalışmak için önemli bir sabır ve sorumluluk gerekiyor. Yanlış kabul edilmiyor. Cerrah hassasiyetinde çalışılıyor.
DİŞÇİ ALETLERİ
Hocalarım amforanın etrafını temizlemek için dişçilerin kullandığı ince çubuklardan veriyor. Dikkatli olmam lazım. Amforaya ziyan vermeden temizlemem gerekiyor. Tahminen çabucak yanında küçük daha pahalı bir kesim da çıkabilir. Bunların hepsi insanı heyecanlandırıyor. Bu öbür mesailerden epey farklı. Güya binlerce yıl öncesine gidiyorsunuz. Yapıtlara ziyan vermeden çalışmak zorundasınız. Erken başlayan mesai daha sonrası saat 08.00 üzere çay molası var. 10.00 üzere ise ufak bir sandviç yeniyor. Öğleden daha sonra işler hafriyat konutunda fotoğraflama, çizim, arşiv ve envanter çalışmaları devam ediyor.
TAŞLARI KUMLAR BEYAZLATIYOR
Hafriyat çalışmalarının akabinde antik kentin ayağa kaldırılan kısımları hakkında bilgi veren Prof. Dr. Havva İşkan Işık’a birinci dikkatimi çeken şeyi, taşların kimilerinin niye daha açık renkte olduğunu da soruyorum. Karşılığı ise şu biçimde oluyor: “Şimdi antik tiyatrodayız. Az ilerimizde bir meclis var. Her iki yapı da yıllar evvel kumulların altındaydı. Çok ince çalışmalar yaptık senelerca. Artık ayağa kaldırdık. kimi vakit gelenler taşların niye bu kadar beyaz olduğunu soruyor. Yanıtı hayli sıradan. Kumullar yüzünden. Kumullar daima hareket ettiği için ortasında kalan taşlara zımpara üzere sürtüyor ve bu parlak yapı oluşuyor. Taşların doğal hali bu.”
ÖZVERİLİ BİR ÇALIŞMA İSTİYOR
Hem hafriyat alanında birebir vakitte hafriyat konutunda arkeologlar farklı işler yapıyor. Hepsi iş süreçleri içerisinde vakit içinde kendisini uzmanlaştırmış. Yani iş yalnızca hafriyat yapmakla bitmiyor. Doç. Dr. Dündar, “Buradaki her süreci belgelemek hayli kıymetli. beraberinde çizim, arşiv, fotoğraf, depolama ve onarım süreçleri de var. Bir de hafriyat ile ilgili daima makaleler yazıyoruz. ondan sonrasında hafriyat ile ilgili final raporu üzere bir yayın hazırlıyoruz” diyor.
GELECEK JENERASYONLARIN DE HAFRİYAT YAPMASI LAZIM
Prof. Dr. Havva İşkan Işık, Patara’da tüm alanları kazmadıklarını söylüyor ve ekliyor: “Bazı alanları bilerek kazmıyoruz. Arkeoloji; meraka ya da hırsa feda edilecek bir bilim olmamalı. Bizim şimdiye kadar biriktirdiğimiz bilgiyi, bir miras olarak gelecek jenerasyonlara aktarmamız lazım. Bu yüzden birtakım kısımları rezerv alan olarak tutuyoruz. Onları da gelecekte yeni hafriyat liderleri ve genç arkeologlar kazacak. Onlar yeni tekniklerle, yeni bilgisayar teknolojileri ile, yapay zekayla mesela, toprak altındaki tarihi bizden çok daha düzgün manaya imkanına sahip olacaklar ve hafriyatları geliştirecekler.”
BELEDİYELERİN DE İSTİHDAM ETMESİ KAİDE
Türkiye’de arkeologlar çoklukla üniversitelerde ve müzelerde çalışma imkânı buluyor. Her yıl üniversiteler hayli sayıda yeni mezun veriyor. Lakin çalışma alanı dar olan bu meslek için bilhassa kimi kamu kurumlarının ve belediyelerin istihdamı arttırması gerekiyor. Çünkü bilhassa belediyelerde bu hususta uzman takımlara çok muhtaçlık var, lakin istihdam noktasında kâfi adım atılmıyor. Belediye üzere kurumlarda çalışan arkeologlar yaklaşık 5 bin lira maaş alıyor. Hafriyatlarda çalışanlar ise üniversite takımlarına göre yarara sahip.
ZİYARETÇİ REKORU
Patara, geçen temmuzda ziyaretçi rekoru kırdı. Temmuz ayında 120 bin 31 kişinin ziyaret ettiği ve 2 milyon 878 bin 520 TL gelir elde edilen Patara, bu yılın birinci 7 ayındaki ziyaretçi sayısı ise 185 bin 320 bireye ve 4 milyon 389 bin 224 TL gelire ulaştı. Patara Antik Kenti’ni geçen yılın toplamında 257 bin kişi, 2019 yılında ise 176 bin 743 kişi ziyaret etmişti. Bu yılın birinci 7 aylık sayısı, 2019 yılının toplamını geçti. Yıl sonuna kadar ağır ziyaretçi trafiğinin devam etmesi ve 2020 sayılarının da geçilmesi bekleniyor.
EN KUSURSUZ CUMHURİYET
Patara Antik Kenti’nde bulunan meclis binası Likya Birliği’nin toplantılarına da mesken sahipliği yaptığı için tarihte değerli bir yer tutuyor. Aydınlanma Çağı’nın en ünlü düşünürlerinden Montesquieu ‘Kanunların Ruhu’ isimli başyapıtında (1748) tarihteki bir epey idare biçimini inceledikten daha sonra “Eğer harika bir konfederatif cumhuriyet vermem gerekirse, Likya’yı gösteririm” kararına varmıştı. Montesquieu’nun bu kelamlarına ABD’nin kurucu anayasa çalışmaları kapsamındaki ‘The Federalist Paper’da da değinildi.
NERON’NUN FENERİ
Patara’nın sahip olduğu kıymetli bedellerden biri de Roma İmparatoru Neron’nun yaptırdığı ve 1481’deki tsunamide yıkıldığı belirtilen 26.5 metre yüksekliğindeki deniz feneri. Fener artık bir daha ayağa kaldırılıyor.
NOEL BABA BURADAYDI
Hristiyanlık için de büyük bir ehemmiyet taşıyan ‘Noel Baba’nın da Pataralı olduğunu hatırlatalım. Noel Baba diye anılan Saint Nicholaos Patara’da dünyaya geldi.Ayrıca Aziz Paul’un da Roma’ya gitmek için buradan gemiye bindiği biliniyor.
GEÇMİŞTEN GELECEĞE KÖPRÜ
1988’de Türkiye’de arkeolojinin en kıymetli isimlerinden biri olan Prof. Dr. Fahri Işık burada hafriyat çalışmalarına başladı. Binlerce yıllık uygarlığa ait bilinmeyenleri günışığına çıkardı. Prof. Dr. Fahri Işık’ın ‘hayatın ta kendisi’ olarak tanımladığı arkeolojiyi daha sonrasında Patara’da hafriyat başkanlığını sürdüren Akdeniz Üniversitesi (AÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Havva İşkan Işık, ‘gelmişten geleceğe bir köprü’ olarak anlatıyor. Biz de farklı meslekleri incelediğimiz ‘İşin Peşinde’ köşesi için bugün Patara’da arkeologların ortasına karıştık.
SABAH ERKEN KALKILIYOR
Evvel arkeologların günlük mesaini anlatalım. Burada işler güneş doğmadan başlıyor. Biz de geceden gelip hafriyat meskenine yerleştik. Hafriyat konutunda nazaranvli arkeologlar, istekli öğrenciler ve belli alanlarda çalışan uzmanlar kalıyor. Kurallar kesin çizgilerle belirlenmiş. Temizlikten yemeğe kadar bütün işlerde nazaranv paylaşımı temel. Her iş makul bir takvime ve programa göre yapılıyor. Herkes 05.00’te uyanıyor. Kahvaltı nazaranvli olanlar tarafınca hazırlanıyor ve süratlice hafriyat alanına geçiliyor. nazaranv paylaşımı alanda daha da ayrıntılı uygulanıyor.
ACEMİLERE EL ARABASI
Patara Hafriyatı Lider Yardımcısı Doç. Dr. Erkan Dündar’ın koordinesinde hafriyat yapılan ve Patara’ya dair en erken yerleşime dair kalıntılar bulunan ‘Tepecik’ bölgesi.ne gidiyoruz. Dündar, “Bizim için sabah ışığı epey değerli. İşe başlamadan epey ince ölçümler yapılıyor ve bölgenin havadan fotoğrafları çekiliyor” diyor. Tepecik bölgesinde şu anda 2 bin 300 yıllık kalıntılar açığa çıkarılıyor. Bir yangın geçirmiş ve konutların ortasındaki eşyalar olduğu üzere kalmış. Hafriyat sürecine başlamadan evvel Prof. Işık ve Doç. Dr. Dündar aletleri kullanırken hassas olmamı ve yavaş hareket etmem gerektiğini söylüyor. Hafriyatta acemiler el arabası ile çalışıyor. daha sonra kürek sonrasındasında kazma geliyor.
CERRAH HASSASİYETİ
Burası mutfak gereçlerinin bol olduğu bir alan olduğu için fırçayı biraz kullanmaya başladıkça karşımıza bir amfora çıkıyor. Arkeologlar için pek bayağı tahminen lakin 2 bin 300 yıldır toprağın altında gömülü olan bu modüle dokunmak benim için çok heyecan verici. Kazılan çukurlarda iki büklüm hafriyat yapmak güç iş. Burada çalışmak için önemli bir sabır ve sorumluluk gerekiyor. Yanlış kabul edilmiyor. Cerrah hassasiyetinde çalışılıyor.
DİŞÇİ ALETLERİ
Hocalarım amforanın etrafını temizlemek için dişçilerin kullandığı ince çubuklardan veriyor. Dikkatli olmam lazım. Amforaya ziyan vermeden temizlemem gerekiyor. Tahminen çabucak yanında küçük daha pahalı bir kesim da çıkabilir. Bunların hepsi insanı heyecanlandırıyor. Bu öbür mesailerden epey farklı. Güya binlerce yıl öncesine gidiyorsunuz. Yapıtlara ziyan vermeden çalışmak zorundasınız. Erken başlayan mesai daha sonrası saat 08.00 üzere çay molası var. 10.00 üzere ise ufak bir sandviç yeniyor. Öğleden daha sonra işler hafriyat konutunda fotoğraflama, çizim, arşiv ve envanter çalışmaları devam ediyor.
TAŞLARI KUMLAR BEYAZLATIYOR
Hafriyat çalışmalarının akabinde antik kentin ayağa kaldırılan kısımları hakkında bilgi veren Prof. Dr. Havva İşkan Işık’a birinci dikkatimi çeken şeyi, taşların kimilerinin niye daha açık renkte olduğunu da soruyorum. Karşılığı ise şu biçimde oluyor: “Şimdi antik tiyatrodayız. Az ilerimizde bir meclis var. Her iki yapı da yıllar evvel kumulların altındaydı. Çok ince çalışmalar yaptık senelerca. Artık ayağa kaldırdık. kimi vakit gelenler taşların niye bu kadar beyaz olduğunu soruyor. Yanıtı hayli sıradan. Kumullar yüzünden. Kumullar daima hareket ettiği için ortasında kalan taşlara zımpara üzere sürtüyor ve bu parlak yapı oluşuyor. Taşların doğal hali bu.”
ÖZVERİLİ BİR ÇALIŞMA İSTİYOR
Hem hafriyat alanında birebir vakitte hafriyat konutunda arkeologlar farklı işler yapıyor. Hepsi iş süreçleri içerisinde vakit içinde kendisini uzmanlaştırmış. Yani iş yalnızca hafriyat yapmakla bitmiyor. Doç. Dr. Dündar, “Buradaki her süreci belgelemek hayli kıymetli. beraberinde çizim, arşiv, fotoğraf, depolama ve onarım süreçleri de var. Bir de hafriyat ile ilgili daima makaleler yazıyoruz. ondan sonrasında hafriyat ile ilgili final raporu üzere bir yayın hazırlıyoruz” diyor.
GELECEK JENERASYONLARIN DE HAFRİYAT YAPMASI LAZIM
Prof. Dr. Havva İşkan Işık, Patara’da tüm alanları kazmadıklarını söylüyor ve ekliyor: “Bazı alanları bilerek kazmıyoruz. Arkeoloji; meraka ya da hırsa feda edilecek bir bilim olmamalı. Bizim şimdiye kadar biriktirdiğimiz bilgiyi, bir miras olarak gelecek jenerasyonlara aktarmamız lazım. Bu yüzden birtakım kısımları rezerv alan olarak tutuyoruz. Onları da gelecekte yeni hafriyat liderleri ve genç arkeologlar kazacak. Onlar yeni tekniklerle, yeni bilgisayar teknolojileri ile, yapay zekayla mesela, toprak altındaki tarihi bizden çok daha düzgün manaya imkanına sahip olacaklar ve hafriyatları geliştirecekler.”
BELEDİYELERİN DE İSTİHDAM ETMESİ KAİDE
Türkiye’de arkeologlar çoklukla üniversitelerde ve müzelerde çalışma imkânı buluyor. Her yıl üniversiteler hayli sayıda yeni mezun veriyor. Lakin çalışma alanı dar olan bu meslek için bilhassa kimi kamu kurumlarının ve belediyelerin istihdamı arttırması gerekiyor. Çünkü bilhassa belediyelerde bu hususta uzman takımlara çok muhtaçlık var, lakin istihdam noktasında kâfi adım atılmıyor. Belediye üzere kurumlarda çalışan arkeologlar yaklaşık 5 bin lira maaş alıyor. Hafriyatlarda çalışanlar ise üniversite takımlarına göre yarara sahip.
ZİYARETÇİ REKORU
Patara, geçen temmuzda ziyaretçi rekoru kırdı. Temmuz ayında 120 bin 31 kişinin ziyaret ettiği ve 2 milyon 878 bin 520 TL gelir elde edilen Patara, bu yılın birinci 7 ayındaki ziyaretçi sayısı ise 185 bin 320 bireye ve 4 milyon 389 bin 224 TL gelire ulaştı. Patara Antik Kenti’ni geçen yılın toplamında 257 bin kişi, 2019 yılında ise 176 bin 743 kişi ziyaret etmişti. Bu yılın birinci 7 aylık sayısı, 2019 yılının toplamını geçti. Yıl sonuna kadar ağır ziyaretçi trafiğinin devam etmesi ve 2020 sayılarının da geçilmesi bekleniyor.
EN KUSURSUZ CUMHURİYET
Patara Antik Kenti’nde bulunan meclis binası Likya Birliği’nin toplantılarına da mesken sahipliği yaptığı için tarihte değerli bir yer tutuyor. Aydınlanma Çağı’nın en ünlü düşünürlerinden Montesquieu ‘Kanunların Ruhu’ isimli başyapıtında (1748) tarihteki bir epey idare biçimini inceledikten daha sonra “Eğer harika bir konfederatif cumhuriyet vermem gerekirse, Likya’yı gösteririm” kararına varmıştı. Montesquieu’nun bu kelamlarına ABD’nin kurucu anayasa çalışmaları kapsamındaki ‘The Federalist Paper’da da değinildi.
NERON’NUN FENERİ
Patara’nın sahip olduğu kıymetli bedellerden biri de Roma İmparatoru Neron’nun yaptırdığı ve 1481’deki tsunamide yıkıldığı belirtilen 26.5 metre yüksekliğindeki deniz feneri. Fener artık bir daha ayağa kaldırılıyor.
NOEL BABA BURADAYDI
Hristiyanlık için de büyük bir ehemmiyet taşıyan ‘Noel Baba’nın da Pataralı olduğunu hatırlatalım. Noel Baba diye anılan Saint Nicholaos Patara’da dünyaya geldi.Ayrıca Aziz Paul’un da Roma’ya gitmek için buradan gemiye bindiği biliniyor.